Ο φιλελληνισμός και η Ελληνική Επανάσταση (Μέρος Δ')

Νέες αφίξεις

Εκτός από τις μεμονωμένες αφίξεις ξένων εθελοντών που συνεχίζονταν, επιχειρήθηκε η δημιουργία στη Γερμανία συγκροτημένου σώματος από Γερμανούς και Ελβετούς, με σκοπό να πολεμήσουν στην Ελλάδα. Το σχέδιο αυτό συνέλαβε ο Έλληνας Θεοχάρης Κεφαλάς, με τη βοήθεια του Πρώσου αξιωματικού Ντίτμαρ (Dittmar) και την υποστήριξη γερμανικών και ελβετικών φιλελληνικών επιτροπών. Αυτή όμως η προσπάθεια είχε ατυχή κατάληξη. Ο Κεφαλάς συγκρότησε τη «Γερμανική Λεγεώνα» από 120 εθελοντές που έφτασαν στην Ελλάδα, μέσω Μασσαλίας, τον Δεκέμβριο του 1822. Αλλά η επιχείρηση είχε στηριχθεί σε κακούς υπολογισμούς και σε μια σοβαρή παρεξήγηση. Ενώ δηλαδή ο Κεφαλάς είχε διαβεβαιώσει ότι η ελληνική κυβέρνηση επρόκειτο να αναλάβει τη συντήρηση της λεγεώνας, στην πραγματικότητα δεν υπήρχε ούτε τέτοια πρόθεση ούτε τέτοια δυνατότητα. Αντίθετα, στην Ελλάδα αντιμετώπισαν με δυσπιστία αυτή την επιχείρηση και οι ξένοι της λεγεώνας συνάντησαν πολύ κακή υποδοχή. Στο τέλος, η κατάστασή τους κατέστη απελπιστική, ώστε αναγκάστηκαν να ζητήσουν με απεσταλμένο τους στη Γερμανία τα έξοδα επιστροφής τους.

Παράλληλα με τους εθελοντές που ήλθαν να πολεμήσουν στον στρατό ξηράς, στην Ελλάδα έφτασαν εθελοντές για να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους και στο ναυτικό. Η χαρακτηριστικότερη περίπτωση είναι του Βρετανού αξιωματικού του ναυτικού, Χέηστινγκς (FrankAbneyHastings), που έφτασε στην Ελλάδα τον Απρίλιο του 1822 με τον Τζάρβις (Jarvis), γιο του Αμερικανού προξένου στο Αμβούργο. Ο Χέηστινγκς (FrankAbneyHastings) υπηρέτησε πολλαπλά τον Ελληνικό Αγώνα με τις συμβουλές του για την καλύτερη οργάνωση και εξοπλισμό του ελληνικού ναυτικού και με την προσωπική του δράση. Ένας άλλος γνωστός φιλέλληνας υπήρξε ο Γάλλος αξιωματικός του ναυτικού Ζουρνταίν (Jοurdain de la Graviere), ο οποίος δημοσίευσε και ενδιαφέροντα απομνημονεύματα για την Ελληνική Επανάσταση.

Μολονότι οι περισσότεροι ξένοι εθελοντές ήλθαν στην Ελλάδα κατά τα δύο πρώτα έτη του Αγώνα, αφίξεις φιλελλήνων συνεχίστηκαν σε όλη τη διάρκεια της Επανάστασης. Μια μικρή έξαρση παρατηρήθηκε μετά την άφιξη του λόρδου Βύρωνα, γύρω από τον οποίο δημιουργήθηκε (με συμμετοχή και παλαιότερων εθελοντών) ένα εκστρατευτικό σώμα. Επίσης, περίπου την ίδια εποχή, μετά την επιβολή του απολυταρχικού καθεστώτος στην Ισπανία με γαλλική στρατιωτική επέμβαση το 1823, δημιουργήθηκε ένα νέο κύμα εθελοντών, που πολεμούσαν προηγουμένως στο πλευρό των Ισπανών συνταγματικών και αναζητούσαν τώρα νέο πεδίο δράσης.

Μεταξύ των νέων πολιτικών προσφύγων που υπηρέτησαν την ελληνική υπόθεση, θα πρέπει να αναφερθεί ο κόμης Σαντόρε Σανταρόζα (Santa Rosa), ένας από τους αρχηγούς της Επανάστασης του Πεδεμοντίου του 1821, ο οποίος ήλθε στην Ελλάδα τον Νοέμβριο του 1824 από το Λονδίνο και βρήκε τον θάνατο πολεμώντας κατά των Αιγυπτίων στη Σφακτηρία, τον Μάιο του 1825. Ένας άλλος επιφανής φιλέλληνας υπήρξε ο Γάλλος συνταγματάρχης Κάρολος Φαβιέρος (Charles Fabvier), που είχε διακριθεί παλαιότερα κατά τους Ναπολεόντειους Πολέμους και ο οποίος απέκτησε αργότερα υψηλά αξιώματα στην πατρίδα του. Αυτοεξόριστος για πολιτικούς λόγους εκείνη την περίοδο, ήλθε για δεύτερη φορά στην Ελλάδα στις αρχές του 1825 και οργάνωσε ένα σώμα τακτικού στρατού, με το οποίο κατήγαγε σημαντικές επιτυχίες.

Για τον αριθμό των φιλελλήνων που ήλθαν κατά τη διάρκεια της Επανάστασης στην Ελλάδα για να πολεμήσουν δεν έχουμε ακριβή στοιχεία. Από έναν συνδυασμό, πάντως, πληροφοριών μπορούμε να τους υπολογίσουμε σε περίπου 1.200. Από αυτούς υπολογίζεται ότι βρήκαν τον θάνατο περί τους 350, αριθμός όχι ευκαταφρόνητος. Ανάμεσά τους ήταν ο λόρδος Βύρων του οποίου ο θάνατος, μολονότι δεν έπεσε στο πεδίο της μάχης, συνδέεται άμεσα με τις συνθήκες παραμονής του στην Ελλάδα και αποτελεί φόρο στον αγώνα για την ελευθερία της, καθώς προκάλεσε παγκόσμια απήχηση.

Άλλες εκδηλώσεις φιλελληνισμού

Ο φιλελληνισμός, ιδιαίτερα στις χώρες της δυτικής Ευρώπης, εκδηλώθηκε και με μια άλλη μορφή, που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί πολιτική. Συγκεκριμένα, πρόκειται για τις πολιτικές απόψεις υπέρ των Ελλήνων, που εκφράστηκαν κυρίως με τη μορφή αρθρογραφίας στις εφημερίδες. Ο φιλελληνισμός αυτός συνδεόταν άμεσα με τις εσωτερικές πολιτικές επιδιώξεις στις χώρες στις οποίες εκδηλώθηκε, γι’ αυτό και δεν ήταν άμοιρος πολιτικών υπολογισμών και υστεροβουλιών.

Σε χώρες όπου οι φιλελεύθερες ιδέες ήταν υπό απαγόρευση και η ελεύθερη έκφραση για θέματα εσωτερικής πολιτικής δεν ήταν ανεκτή, όπως στα περισσότερα γερμανικά κράτη, ο φιλελληνισμός, δηλαδή η υποστήριξη του αγώνα για την ελευθερία των Ελλήνων, αποτελούσε έναν έμμεσο τρόπο διακήρυξης φιλελεύθερων ιδανικών και ένα υποκατάστατο της απαγορευμένης στο εσωτερικό πολιτικής δραστηριότητας. Γι’ αυτό, οι πιο συντηρητικές κυβερνήσεις είδαν με δυσπιστία τον φιλελληνισμό, γεγονός που ανάγκασε πολλές φιλελληνικές εφημερίδες να αποφεύγουν τα απευθείας σχόλια και να αφήνουν να διαφαίνεται η φιλελληνική τους τοποθέτηση από τις ευνοϊκές ειδήσεις και άλλες συναφείς πληροφορίες για τα πολιτικά πράγματα της Ελλάδος.

Σε χώρες όπου το πολιτικό σύστημα επέτρεπε τους πολιτικούς αγώνες, όπως στη Μεγάλη Βρετανία και τη Γαλλία, ο φιλελληνισμός ενεπλάκη στις εσωτερικές πολιτικές διαμάχες. Ιδιαίτερα στη Γαλλία, όπου την εποχή εκείνη κυριαρχούσε πολιτική οξύτητα, οι φιλέλληνες, που ήταν ενταμένοι κατά μεγάλο μέρος στην αντιπολίτευση, ασκούσαν έντονη κριτική εναντίον της κυβέρνησης, κατηγορώντας την ότι εγκατέλειπε τους Έλληνες στο έλεος των δημίων τους, ενώ ενίσχυε με κάθε τρόπο τον πασά της Αιγύπτου. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο γνωστός συγγραφέας και πολιτικός Σατωβριάνδος (Rene de Chateaubriand), ο οποίος, ενόσω συμμετείχε από το 1822 μέχρι το 1824 ως υπουργός Εξωτερικών στη γαλλική κυβέρνηση, τηρούσε επιφυλακτική στάση προς τους Έλληνες, όταν για προσωπικούς λόγους πέρασε στην αντιπολίτευση, δημοσίευσε το 1825 μια φλογερή προκήρυξη υπέρ της αγωνιζόμενης Ελλάδας.

Οι πολιτικές αντιδικίες προσέλαβαν ιδιαίτερες διαστάσεις με αφορμή τα κορυφαία γεγονότα της Επανάστασης, όπως την καταστροφή του Μεσολογγίου και τη Ναυμαχία του Ναυαρίνου. Έτσι, οι αντιπολιτευόμενοι φιλέλληνες αντέδρασαν με μεγάλη βιαιότητα στην πτώση του Μεσολογγίου, την οποία απέδωσαν στην ευνοϊκή για τους Τούρκους πολιτική των Μεγάλων Δυνάμεων. Από την άλλη πλευρά, η Ναυμαχία του Ναυαρίνου με την ευνοϊκή για τους Έλληνες έκβασή της, που συνέπεσε με την προεκλογική περίοδο στη Γαλλία, διεκδικήθηκε και από τις δύο παρατάξεις: τόσο από τους φιλοκυβερνητικούς, που την προσέγραψαν στην κυβερνητική πολιτική, όσο και από τους αντιπολιτευόμενους, που θεώρησαν ότι προκλήθηκε παρά την κυβερνητική θέληση και ότι οφειλόταν μόνο στους γενναίους Γάλλους ναυτικούς. Ορισμένοι, μάλιστα, κάλεσαν τους Γάλλους εκλογείς να συντρίψουν τους κυβερνητικούς υποψηφίους, όπως οι ναύαρχοι Κόδρινγκτον (Codrington), Δεριγνύ (deRigny και Χέυδεν (Heyden) συνέτριψαν τον τουρκοαιγυπτιακό στόλο.

Επιμύθιο

Η εκμετάλλευση του ελληνικού αγώνα για εσωτερικούς πολιτικούς σκοπούς, μολονότι δημιουργεί αμφιβολίες για τα ανιδιοτελή φιλελληνικά αισθήματα αυτών που την επιχείρησαν, αποτελεί συγχρόνως μια απόδειξη για τη θερμή απήχηση που είχε η Ελληνική Επανάσταση στην κοινή γνώμη, ώστε τα κόμματα να θεωρούν ότι οι φιλελληνικές τους εκδηλώσεις μπορούσαν να έχουν θετικές πολιτικές συνέπειες γι’ αυτά, ακόμη και άμεσα εκλογικά οφέλη. Από την άλλη πλευρά, η προβολή με ευνοϊκό πνεύμα του ελληνικού αγώνα, ακόμη και όταν υπέκρυπτε πολιτικές σκοπιμότητες, ήταν φυσικό να επηρεάζει το κοινό και να τροφοδοτεί το ευρύτερο φιλελληνικό κίνημα.

Ο φιλελληνισμός και η Ελληνική Επανάσταση (Μέρος Α')

Ο φιλελληνισμός και η Ελληνική Επανάσταση (Μέρος Β')

Ο φιλελληνισμός και η Ελληνική Επανάσταση (Μέρος Γ')

Πηγή: historical-quest.com

Δείτε περισσότερα "Ελλάδα 1821-2021": https://eduadvisor.gr/arthra/ellada-1821-2021