Γλωσσικά πάθη - Ροή ειδήσεων
Αποθετικά ρήματα: λάθη επί λαθών (Μέρος Α’)
Τα ρήματα που δεν παρουσιάζουν τύπους σε όλους τους χρόνους ή τις εγκλίσεις, σε όλα τα πρόσωπα ή και στις δύο φωνές (ενεργητική και παθητική) ονομάζονται ελλειπτικά.
Μία από τις κατηγορίες των ελλειπτικών αυτών ρημάτων είναι τα λεγόμενα αποθετικά, τα ρήματα που σχηματίζουν τύπους μόνο στην παθητική φωνή (κατάληξη -μαι στο πρώτο ενικό πρόσωπο της οριστικής του ενεστώτα): αισθάνομαι, γίνομαι, δέχομαι, εργάζομαι, έρχομαι, μεταχειρίζομαι, συλλογίζομαι, φοβάμαι (φοβούμαι) κ.ά.
Τα αποθετικά (η λέξη είναι παράγωγο του αρχαιοελληνικού ρήματος αποτίθημι, που σήμαινε βάζω κατά μέρος, παραμερίζω) ρήματα οφείλουν την ονομασία τους στην παλαιότερη λανθασμένη αντίληψη ότι είχαν αποθέσει (δηλαδή, αποβάλει ή βάλει κατά μέρος) τους τύπους της ενεργητικής φωνής (κατάληξη -ω στο πρώτο ενικό πρόσωπο της οριστικής του ενεστώτα). Στην πραγματικότητα, τα ρήματα αυτά ουδέποτε εμφάνισαν τύπους της ενεργητικής φωνής.
Βεβαίως, το γεγονός ότι τα αποθετικά ρήματα έχουν μόνο παθητική φωνή δε σημαίνει ότι έχουν επίσης μόνο παθητική διάθεση (υπενθυμίζουμε ότι οι τέσσερις διαθέσεις του ρήματος, ενεργητική, παθητική, μέση και ουδέτερη, φανερώνουν τι κάνει, τι παθαίνει ή σε ποια κατάσταση βρίσκεται το υποκείμενο).
Τουναντίον, πολλά αποθετικά ρήματα είναι ενεργητικής διάθεσης μεταβατικά, δηλαδή ρήματα που σημαίνουν πως το υποκείμενο ενεργεί και η ενέργειά του μεταβαίνει σε κάποιο πρόσωπο ή πράγμα (αντικείμενο), που αποτελεί αναγκαίο συμπλήρωμα της έννοιάς τους (διαπραγματεύομαι, διαχειρίζομαι, εκμεταλλεύομαι, επεξεργάζομαι, κατεργάζομαι, πραγματεύομαι κ.ά.).
Δυστυχώς, οι περισσότεροι χρήστες της νέας ελληνικής γλώσσας δεν έχουν καταφέρει να κάνουν κτήμα τους τα προαναφερθέντα σχετικά με τις φωνές και τις διαθέσεις του ρήματος, που δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να συγχέονται (η φωνή αναφέρεται στους τύπους του ρήματος, η δε διάθεση στο τι σημαίνει το ρήμα).
Ως εκ τούτου, τα λάθη που γίνονται στη χρήση των αποθετικών ρημάτων είναι αμέτρητα, τόσο στο γραπτό όσο και στον προφορικό λόγο. Πολλοί είναι εκείνοι που παρασύρονται από την κατάληξη -μαι των εν λόγω ρημάτων, τα εκλαμβάνουν ως παθητικά και πέφτουν στην παγίδα της λανθασμένης σύνταξής τους με ποιητικό αίτιο (από + αιτιατική προσώπου ή πράγματος).
Αποθετικά ρήματα: λάθη επί λαθών (Μέρος Β’)
Βαγγέλης Στεργιόπουλος
Δείτε περισσότερα Γλωσσικά... πάθη: https://eduadvisor.gr/index.php/arthra/glwssika
