Προφορική Λογοτεχνία (Μέρος Β')
Ο φαινομενικός ατομισμός του προφορικού πολιτισμού, και η μοναδικότητα του κάθε τεχνίτη, «ομαδοποιείται» στο πλαίσιο της κοινής παράδοσης, αποτελώντας ουσιαστικά μιαν άλλη όψη κωδικοποίησης του νέου, εξαλείφοντας κάθε ατομική υπογραφή και καθιστώντας την προφορικότητα πυρήνα της ομαδικής δημιουργίας, και κατ’ επέκταση της παράδοσης.
Μέσω των «ταπεινών» τεχνιτών της, η προφορική παράδοση, απευθύνεται σε μια ομάδα ανθρώπων σωματικά παρόντων, που προσλαμβάνουν τον λόγο τη στιγμή της δημιουργίας του, και στο πλαίσιο της κοινοκτημοσύνης και της έλλειψης πάγιου υλικού αντικρύσματος, τον οικειοποιούνται και τον αναπαράγουν.
Η γραπτή/έντυπη δημιουργία αντιθέτως, μέσω της σιωπηλής ανάγνωσης οδηγεί στην περισυλλογή και στην ατομική αυτάρκεια ενώ ελλείψει, της απαραίτητης για τον προφορικό λόγο, σύναξης, στερεί από τον άνθρωπο την άμεση επικοινωνία, καθώς συνεπάγεται έναν λογοτέχνη που νοερώς απευθύνεται σε μεμονωμένα άτομα, μόνον σε ό,τι αφορά στο συγκεκριμένο έργο και μάλιστα σε χρόνο άλλον απ’ αυτόν της δημιουργίας του.
Παράλληλα, διαφοροποιούμενα σε ό,τι αφορά στο προϊόν, τα γραπτά/έντυπα έργα, προκρίνουν την αμετάβλητη ατομική δραστηριότητα δίνοντας μεγάλη βαρύτητα στην πρωτοτυπία και στην ιδιοκτησία των κειμένων, που συνήθως διανέμονται μέσω του εμπορίου και επανεκδίδονται. Επιπλέον, η οργάνωση της γνώσης στον γραπτό πολιτισμό γίνεται με επεξεργασμένες, αποστασιοποιημένες από τη βιωματική εμπειρία αναλυτικές κατηγορίες, ενώ στον προφορικό, η γνώση εκφράζεται αναφορικά με τη βιωμένη εμπειρία, και με την παραλλαγή, των απογοητευτικών για το κοινό, πεποιθήσεων.
Παρά τις υφολογικές διαφορές τους με τα γραπτά κείμενα, και τα προφορικά αναζητούσαν την έντεχνη διαφοροποίηση από τον καθημερινό λόγο μέσω χρήσης συμβόλων, έμμετρων σχημάτων, εικόνων, μεταφορών και παρομοιώσεων. Οι βασικές τους διαφορές εντοπίζονται κυρίως στην παραγωγή, τη μεταβίβαση και τη λειτουργία του λαϊκού αλλά και του έντεχνου παραμυθιακού λόγου, του οποίου το υλικό αντλείται από την ελληνική παράδοση, αλλά και από τις μεταφράσεις των λόγιων ευρωπαϊκών παραμυθιών.
Με τη μεταφορά του παραμυθιού στους αστικούς κύκλους, και την άμεση μετάβασή του στο έντεχνο, ο στόχος του αλλάζει, και από μέσο ψυχαγωγίας των λαϊκών στρωμάτων, καθίσταται μέσο διαπαιδαγώγησης του παιδικού κοινού. Στην πορεία, το λαϊκό πρωτότυπο αλλάζει ύφος, ενώ το παραμύθι δεχόμενο προσθήκες και επιρροές, ενσωματώνεται στις κατά καιρούς επικρατούσες, λογοτεχνικές τάσεις, και τροποποιείται διαμορφούμενο από τις ανάγκες, τις αντιλήψεις και τα πρότυπα της κάθε κοινωνίας.
Για αισθητικο-εκπαιδευτικούς λόγους εξωραΐζεται, με την εξάλειψη στοιχείων βιαιότητας και ωμότητας, και σταδιακά διαστρεβλώνεται προκειμένου να αποτελέσει προϊόν της πολιτισμικής βιομηχανίας, καθώς η μεταβίβασή του από τη συλλογική αγροτική κοινωνία, στην εξατομικευμένη αστική, και η έντυπη/λογοτεχνική μορφοποίησή του, διαφοροποιεί την λειτουργία του.
Ελλείψει κειμένου, οι προφορικές κοινωνίες διατηρούσαν τη γνώση με συχνή επανάληψη, καθιερώνοντας αναπόφευκτα μία συντηρητική νοοτροπία που απέκλειε τους διανοητικούς πειραματισμούς. Όσοι κατάφερναν να αποκτήσουν και να αναπαράγουν τη γνώση, εισέπρατταν την εκτίμηση της κοινότητας, ώσπου η «αποθηκευμένη» γνώση της γραφής και της τυπογραφίας υποβάθμισε τον ρόλο τους, καταργώντας την ανάγκη απομνημόνευσης και ενισχύοντας τη στοχαστική νοητική λειτουργία.
Σε αντίθεση με τη γραφή που προκρίνοντας την αντικειμενικότητα, την αποστασιοποίηση και την προσωπική αποδέσμευση, διαχωρίζει τη γνώση από τον γνώστη, η προφορικότητα, την τοποθετούσε σε αγωνιστικό πλαίσιο εμπλέκοντάς την σε λεκτικές/πνευματικές διαμάχες, ριζωμένες στην αντίδραση της κοινοτικής «ψυχής».
Τη δυναμική αυτή της εκφραστικής διαδικασίας σκέψης και έκφρασης, εκμεταλλεύτηκε ο δυτικός πολιτισμός για να θεσμοθετήσει τη ρητορική τέχνη και την σωκρατική/πλατωνική διαλεκτική, ώστε με τη βοήθεια της γραφής να συγκροτηθεί η επιστημονική του βάση.
Έτσι, παρότι η καταγραφή της προφορικής λογοτεχνίας συνεπάγεται κατάργηση της χαρακτηριστικής υφής της, η παράλληλη ένταξή της στον γραπτό πολιτισμό παρέχει την δυνατότητα της μελέτης, και ως ένα βαθμό, της κατανόησής της.
Προφορική Λογοτεχνία (Μέρος Α')
Πηγή: mnimesellinismou.com
Δείτε περισσότερα "Φιλοσοφία και Λογοτεχνία": https://eduadvisor.gr/index.php/arthra/taxidia
