Προθέσεις, συστατικό στοιχείο της γλώσσας μας (Μέρος Δ’)

• έως/ως

Σύνταξη: ονοματικές φράσεις σε αιτιατική, ισχυροί τύποι προσωπικών αντωνυμιών, επιρρήματα, προτάσεις (μαζί με το που, το ότου και το ότου να).

Κύριες σημασίες: τόπος (όριο μιας κίνησης ή μιας έκτασης), χρόνος (όριο ενός χρονικού διαστήματος), ποσό (απώτατο όριο ενός ποσού), οριακή έννοια ή κατάσταση, περίπου ή κατά προσέγγιση (με αριθμητικά).

Παραδείγματα: «Έφτασαν ως εκεί», «Πήγαινε από τη μια άκρη έως την άλλη», «Έτρεξε έως εσένα», «Το χωράφι μας εκτείνεται έως την απέναντι πλευρά του υψώματος», «Καλούμαστε να παραδώσουμε την εργασία μας ως αύριο», «Υπάρχουν αυτοκίνητα πολυτελείας που κοστίζουν έως και διακόσιες χιλιάδες ευρώ», «Βαδίζει καθημερινά έως δέκα χιλιόμετρα», «Έως και απειλές χρησιμοποίησαν για να με αναγκάσουν να παραιτηθώ», «Απέχει έως πεντακόσια μέτρα από εδώ», «Φώναζε, φώναζε, έως που τον εκνεύρισε», «Καθόταν ξάγρυπνος στο πλευρό του, έως ότου ξημέρωσε», «Διαβάστε κάτι, έως ότου να ετοιμαστούμε».

• ίσαμε

Σύνταξη: ονοματικές φράσεις σε αιτιατική, ισχυροί τύποι προσωπικών αντωνυμιών, επιρρήματα, προτάσεις (μαζί με το να).

Κύριες σημασίες: τόπος (όριο μιας κίνησης ή μιας έκτασης), χρόνος (όριο ενός χρονικού διαστήματος), ποσό (απώτατο όριο ενός ποσού), περίπου.

Παραδείγματα: «Προχώρησαν ίσαμε το ξενοδοχείο», «Θα τρέξουμε ίσαμε εκεί», «Το οικόπεδό μας φτάνει ίσαμε το ποτάμι», «Μην ανησυχείς, θα είναι όλα έτοιμα ίσαμε αύριο», «Το υποζύγιο αυτό μπορεί να μεταφέρει φορτίο ίσαμε εκατό κιλά», «Θα ήταν ίσαμε πενήντα χρόνων», «Θα τον περιμένει ίσαμε να έρθει».

• κατά

Σύνταξη: ονοματικές φράσεις σε γενική και αιτιατική, επιρρήματα.

Κύριες σημασίες: κατεύθυνση, αναφορά, εναντίωση, εχθρική κίνηση, τόπος (εγγύτητα), χρόνος (εγγύτητα και διάρκεια), περιοδικότητα/συχνότητα εμφάνισης, συμφωνία, τρόπος, ποσότητα διαφοράς, κατανομή/επιμερισμός.

Παραδείγματα: «Πήγε κατά τους λόφους», «Κίνησαν κατά το βορρά», «Πηγαίνει κατά ’κεί», «Διαφέρουν και κατά το ύψος και κατά το πλάτος», «Πολλοί ήταν οι πολίτες που αγωνίστηκαν κατά του δικτατορικού καθεστώτος», «Οι δύο αυτοί άνδρες στράφηκαν κατά του βουλευτή με σκοπό να τον χτυπήσουν», «Η βροχή μάς έπιασε κατά τη Θήβα», «Θα έρθουμε κατά το μεσημέρι», «Κατά την εκτέλεση της άσκησης δεν ακουγόταν ο παραμικρός ήχος», «Είναι αλήθεια ότι μας επισκέπτεται κατά καιρούς», «Κατά την επικρατούσα αντίληψη στους κόλπους των σύγχρονων ερευνητών, η αθηναϊκή κωμωδία πρέπει να νοηθεί κυρίως ως αττικό δημιούργημα», «Ο συγκεκριμένος υπάλληλος ενήργησε καθ’ υπέρβασιν των αρμοδιοτήτων του», «Η θερμοκρασία έπεσε κατά δέκα ολόκληρους βαθμούς μέσα σε ένα μόλις εικοσιτετράωρο», «Αποφάσισε να τους χωρίσει κατά ηλικίες».

Στερεότυπες εκφράσεις: κατ’ αναλογία(ν), κατ’ αντιδιαστολή, κατά βάθος, κατά βάση, κατά βούληση, κατά γενική ομολογία, κατά γράμμα, κατά διαβόλου, κατά διάνοια, κατά δύναμιν, κατ’ εικόνα και (καθ’) ομοίωσιν, κατ’ εξακολούθηση, καθ’ έξιν, κατ’ εξοχήν, κατ’ επάγγελμα, κατ’ επανάληψη, κατ’ επέκταση, κατ’ επιλογήν, κατ’ επίφαση, κατ’ ευχήν, κατ’ ιδίαν, κατά καιρούς, κατά κανόνα, κατά κεφαλήν, κατά κόρον, κατά κόσμον, κατά κράτος, κατά κύριο λόγο, κατά λάθος, κατά λέξη, κατά μέρος, κατά μέτωπο, κατά νουν, κατ’ οίκον, καθ’ ολοκληρίαν, κατ’ όνομα, κατά παράβαση, κατά παράδοση, κατά πάσα(ν) πιθανότητα, κατά περίπτωση, κατά προσέγγιση, κατά προτίμηση, κατά σειρά, κατά σύμπτωση, κατά συνείδηση, κατά σύστημα, κατά τα άλλα, κατά τα λεγόμενα, κατά το δοκούν, κατά το μάλλον ή ήττον, κατά το πλείστον, κατά τύχη, καθ’ υπέρβασιν, κατά φαντασίαν.

Προθέσεις, συστατικό στοιχείο της γλώσσας μας (Μέρος Α’)
Προθέσεις, συστατικό στοιχείο της γλώσσας μας (Μέρος Β’)
Προθέσεις, συστατικό στοιχείο της γλώσσας μας (Μέρος Γ’)
Προθέσεις, συστατικό στοιχείο της γλώσσας μας (Μέρος Ε’)
Προθέσεις, συστατικό στοιχείο της γλώσσας μας (Μέρος ΣΤ’)
Προθέσεις, συστατικό στοιχείο της γλώσσας μας (Μέρος Ζ’)
Προθέσεις, συστατικό στοιχείο της γλώσσας μας (Μέρος Η’)
Προθέσεις, συστατικό στοιχείο της γλώσσας μας (Μέρος Θ’)
Προθέσεις, συστατικό στοιχείο της γλώσσας μας (Μέρος Ι’)
Προθέσεις, συστατικό στοιχείο της γλώσσας μας (Μέρος ΙΑ’)
Προθέσεις, συστατικό στοιχείο της γλώσσας μας (Μέρος ΙΒ’)

Βαγγέλης Στεργιόπουλος

Δείτε περισσότερα "Γλωσσικά... πάθη": https://eduadvisor.gr/index.php/arthra/glwssika