Προθέσεις, συστατικό στοιχείο της γλώσσας μας (Μέρος ΙΒ’)

05 Απριλίου 2017

Syn • συν

Σύνταξη: απόλυτα αριθμητικά, λέξεις της Αρχαίας Ελληνικής σε δοτική.

Κύριες σημασίες: πρόσθεση, συνοδεία, βοήθεια, χρόνος, συμφωνία.

Παραδείγματα: «Πέντε συν τρία ίσον οκτώ», «Οι εργαζόμενοι προσήλθαν στην εκδήλωση συν γυναιξί και τέκνοις», «Όλα βαίνουν συν Θεώ», «Ο Γιώργος συν τω χρόνω γίνεται καλύτερος μαθητής», «Όλες οι διαδικασίες έγιναν συν τω νόμω».

Στερεότυπες εκφράσεις: συν Αθηνά και χείρα κίνει, συν γυναιξί και τέκνοις, συν Θεώ, συν καιρώ, συν τοις άλλοις, συν τω νόμω, συν τω χρόνω.

• υπέρ

Σύνταξη: ονοματικές φράσεις σε γενική και αιτιατική, προσωπικές αντωνυμίες.

Κύριες σημασίες: υπέρβαση, υποστήριξη, υπεράσπιση, βοήθεια/ωφέλεια.

Παραδείγματα: «Ο άνθρωπος αυτός είναι υπέρ το δέον σχολαστικός με την καθαριότητα», «Συγκεντρώθηκαν υπέρ τους χιλίους», «Στη συγκεκριμένη διαδικασία όλα ήταν υπέρ μου», «Ακόμη και οι βουλευτές της αξιωματικής αντιπολίτευσης πήραν θέση υπέρ του νομοσχεδίου», «Όλα ανεξαιρέτως τα μέλη του διοικητικού συμβουλίου τάχθηκαν υπέρ της επανεκλογής του», «Έπεσε υπέρ πίστεως και πατρίδος», «Εδώ και δύο εβδομάδες διεξάγεται έρανος υπέρ των σεισμοπαθών».

Στερεότυπες εκφράσεις: υπέρ βωμών και εστιών, υπέρ πίστεως και πατρίδος, υπέρ το δέον.

• υπό

Σύνταξη: ονοματικές φράσεις σε αιτιατική.

Κύριες σημασίες: συνθήκες, κατώτερη βαθμίδα, υποταγή, σχέση εξαρτήσεως, εξαναγκασμός/επιβολή, περιορισμός.

Παραδείγματα: «Αυτό που μπορώ απλώς να σου πω είναι ότι το θέμα βρίσκεται υπό συζήτηση», «Ο τελευταίος ομιλητής έθεσε το πρόβλημα υπό μορφήν διλήμματος», «Το δικτατορικό καθεστώς έθεσε υπό απαγόρευση όλα τα κόμματα», «Οι εκδηλώσεις γίνονται υπό την αιγίδα του υπουργείου Πολιτισμού», «Η θερμοκρασία έφθασε τους έξι βαθμούς υπό το μηδέν», «Οι στρατιώτες τελούν υπό τις διαταγές μου», «Διέπραξε κλοπές υπό την επήρεια ναρκωτικών», «Οι κάτοικοι εγκατέλειψαν την πόλη υπό το κράτος του φόβου», «Δήλωσε ότι θα συμμετάσχει στο εγχείρημα υπό τον όρο ότι θα εφαρμοστούν οι προτάσεις του».

Στερεότυπες εκφράσεις: υπ’ ατμόν, υπ’ όψιν, υπό απαγόρευση, υπό κράτηση, υπό μορφήν, υπό περιορισμό, υπό σκέψη, υπό σκιάν, υπό συζήτηση, υπό τα βλέμματα, υπό τα όμματα, υπό την αιγίδα, υπό την αρχηγία, υπό την επήρεια, υπό την επίβλεψη, υπό την ιδιότητα, υπό την πίεση, υπό την προστασία, υπό το έδαφος, υπό το κράτος, υπό το μηδέν, υπό τον ήλιο, υπό τον όρο.

• χάριν

Σύνταξη: ονοματικές φράσεις σε γενική, ισχυροί τύποι προσωπικών αντωνυμιών.

Κύριες σημασίες: πρόθεση, σκοπός.

Παραδείγματα: «Πίστεψέ με, όλα αυτά τα έκανε χάριν αστεϊσμού», «Δε μιλούσε σοβαρά, είμαι βέβαιος ότι το ανέφερε χάριν παιδιάς», «Πολέμησαν χάριν της σωτηρίας της πατρίδας», «Μας συνέστησε υπομονή χάριν του συμφέροντος όλων», «Καθένας θα βοηθήσει με το δικό του τρόπο, εγώ λόγου χάριν θα προσφέρω ένα μέρος από το μισθό μου», «Πολλά ζώα με φτερά δεν μπορούν να πετάξουν, παραδείγματος χάριν οι κότες».

Στερεότυπες εκφράσεις: χάριν αστεϊσμού, χάριν ευκολίας, χάριν ευφωνίας, χάριν παιδιάς, χάριν συντομίας, λόγου χάριν, παραδείγματος χάριν.

*Η πρόθεση χάριν απαντά τόσο πριν όσο και μετά την ονοματική φράση.

Βαγγέλης Στεργιόπουλος

Δείτε περισσότερα "Γλωσσικά... πάθη": https://eduadvisor.gr/index.php/arthra/glwssika

WHAT ARE YOU LOOKING FOR?

Popular Tags

Γλωσσικά πάθη - Ροή ειδήσεων