Φιλοσοφία και Λογοτεχνία - Ροή ειδήσεων

Η Τιτανομαχία, στην οποία αναφερθήκαμε στο τέλος του προηγούμενου άρθρου, είναι το αποκορύφωμα της ησιόδειας Θεογονίας. Η νίκη του Δία στον αγώνα εναντίον του Κρόνου και των Τιτάνων σηματοδοτεί το μοίρασμα των εξουσιών ανάμεσα στους αθανάτους, την εμπέδωση μιας οριστικής τάξης. Η εξύμνηση της κυριαρχίας του Δία από τον Ησίοδο υπερβαίνει κατά πολύ την ομηρική περιγραφή του πατέρα των θεών, βρίσκεται δε στην αφετηρία μιας διαδρομής που φθάνει στην κορύφωσή της με τη μεγαλοπρεπή εικόνα του Δία της αισχύλειας ποίησης.

Αμέσως μετά το προοίμιο ο ποιητής της Θεογονίας αναφέρεται στη γένεση του κόσμου. Στην αρχή αυτής της κοσμογονίας βρίσκεται το Χάος, όχι όμως με τη μετέπειτα σημασία της αταξίας ή αναστάτωσης, αλλά με την πρωταρχική έννοια της αβύσσου που χάσκει (σύμφωνα με την επικρατέστερη εκδοχή, η λέξη χάος εντάσσεται στην ετυμολογική οικογένεια των ρημάτων χαίνω και χάσκω).

Ακολούθως γεννιούνται η Γη, ο τόπος όπου εκτυλίσσονται τα κατοπινά γεγονότα, και ο Έρωτας, ως μεγάλος θεός του σύμπαντος.

Από αυτό το σημείο και μετά αρχίζει η σειρά των γεννήσεων και των ενώσεων. Από το Χάος γεννιούνται το Έρεβος (βαθύ και απόλυτο σκοτάδι) και η Νύχτα. Η ένωσή τους γεννά τα αντίθετά τους, τον Αιθέρα (το ανώτατο και καθαρότατο στρώμα του αέρα, ο καθαρός και λαμπρός ουρανός) και την Ημέρα. Η Γη, με τη σειρά της, γεννά τον Ουρανό με τα άστρα, τα Όρη, την ανοιχτή και πολυτάραχη Θάλασσα (Πόντος).

Στη συνέχεια η ακολουθία των γεννήσεων γίνεται ολοένα και πυκνότερη, ενώ ξεχωρίζουν τρία γενεαλογικά δένδρα, αυτά που ξεκινούν από τη Νύχτα, από τη Θάλασσα και από το ζευγάρι του Ουρανού και της Γης.

Η κοσμογονική ιδέα περνά σε δεύτερο πλάνο όσο αυξάνεται το πλήθος των απογόνων που αναφέρονται στη Θεογονία. Κεντρικό γενεαλογικό σχήμα παραμένει αυτό που, έχοντας ως αφετηρία του τον Ουρανό και τη Γη, οδηγεί μέσω του Κρόνου και των Τιτάνων στο Δία.

Σε αυτήν την ησιόδεια προσπάθεια απεικόνισης του κόσμου η πραγματικότητα και ο μύθος βρίσκονται σε σχέση αμοιβαίας εξάρτησης και συμπλήρωσης, καθώς η Αρχαϊκή Εποχή συλλαμβάνει την πραγματικότητα του κόσμου μόνο με τη μορφή του μύθου. Ο Έλληνας αυτής της εποχής νιώθει αμεσότατη τη θεϊκή παρουσία και παρέμβαση μέσα στα πράγματα του κόσμου, στις δυνάμεις που τα κινούν και στις σχέσεις που υπάρχουν μεταξύ τους.

Ο κόσμος του Ησιόδου έχει σκοτεινές πλευρές, είναι γεμάτος από απογόνους της Νύχτας (Θάνατος, Οργή, Απάτη, Γηρατειά, Έριδα κ.ά.) που τυραννούν τους ανθρώπους, δυναστεύουν και φοβερίζουν την ανθρώπινη ζωή. Παράλληλα, όμως, υπάρχουν και καλές, συνεκτικές και ευεργετικές δυνάμεις (Ώρες, Χάριτες, Μούσες), που συγκεντρώνονται γύρω από το Δία. Ανάμεσα στους απογόνους του ανώτατου θεού τοποθετούνται και οι Μοίρες, που είναι υπεύθυνες για την ευτυχία και την ατυχία των ανθρώπων.

Ησιόδου έργα και ημέραι (Μέρος Α’)
Ησιόδου έργα και ημέραι (Μέρος Β’)
Ησιόδου έργα και ημέραι (Μέρος Δ’)

Βαγγέλης Στεργιόπουλος

Δείτε περισσότερα "Φιλοσοφία και Λογοτεχνία": https://eduadvisor.gr/index.php/arthra/taxidia