Πανελλαδικές: Αθόρυβη υποχώρηση της παπαγαλίας

Μια πρώτη ήττα της παπαγαλίας καταγράφεται ύστερα και από τα φετινά θέματα στην Εκθεση, στα Αρχαία αλλά και τη Βιολογία στις Πανελλαδικές Εξετάσεις. Οι υποψήφιοι εξετάζονται πανελλαδικά κάθε χρόνο σε θέματα «νέου τύπου». Ο όρος αυτός, όπως παρατηρούν έμπειροι καθηγητές σε λύκεια και φροντιστήρια, προσδιορίζει μια πιο σύγχρονη οπτική θεμάτων, από τα οποία δεν αξιολογείται μόνο ορισμένη γνωστική ικανότητα, την οποία η διδακτική διαδικασία επιδίωξε να καλλιεργήσει, αλλά και νέες δεξιότητες, όπως συνθετική σκέψη, κατανόηση κειμένου, βιωματική προσέγγιση της γνώσης, πρωτότυπη σκέψη. Το θέμα της Εκθεσης ήταν χαρακτηριστικό. Η βία και τα εγκλήματα κατά των γυναικών, ο φεμινισμός και ο νεοφεμινισμός, η κοινωνική θέση της γυναίκας, τα στερεότυπα για τον ρόλο του άνδρα και οι σχέσεις των φύλων ήταν τα θέματα που εκλήθησαν οι περίπου 75.000 απόφοιτοι λυκείου να αναπτύξουν.

Συγκεκριμένα, μέχρι τώρα στα βασικά μαθήματα καταγράφονται δύο αλλαγές. Πρώτον, το βάρος της εξέτασης πέφτει περισσότερο στην κριτική ικανότητα του υποψηφίου, τη δυνατότητά του να κατανοεί τη θεωρία και να συνδυάζει τις διάφορες γνώσεις που έχει διδαχθεί, ώστε να συνθέτει την απάντηση. Δεύτερον, έχει διευρυνθεί η εξεταστέα ύλη. «Η ύλη της Γ΄ Λυκείου έχει αυξηθεί στα περισσότερα μαθήματα και έχει συσχετισθεί με γνώσεις από προηγούμενες τάξεις. Η μεγαλύτερη ευρύτητα της ύλης επιτρέπει την ανάδειξη συνδυαστικών θεμάτων από διάφορα σημεία της, σε αντίθεση με τα πολύ ειδικά και σε βάθος θέματα που βλέπαμε τα προηγούμενα χρόνια», παρατηρεί στην «Κ» ο Δημήτρης Τακόπουλος, γενικός διευθυντής φροντιστηρίου στη Θεσσαλονίκη.

Δημιουργική σκέψη

«Οι αλλαγές εφαρμόστηκαν στα θέματα της Νεοελληνικής Γλώσσας – Λογοτεχνίας σταδιακά και απομάκρυναν σε μεγάλο βαθμό τους μαθητές από την αποστήθιση, το τεράστιο δηλαδή άγχος της παπαγαλίας και την επιφανειακή μελέτη, χωρίς ουσιαστική κατανόηση. Ο μαθητής πλέον καλείται να αιτιολογεί και να τεκμηριώνει τις απόψεις του, να απαντάει σε ερωτήματα –π.χ. στο θέμα της Εκθεσης– αναφερόμενος στη δική του καθημερινότητα και καταγράφοντας την προσωπική του άποψη για διάφορα θέματα της σύγχρονης ζωής μέσα από τη δική του οπτική. Με αυτόν τον τρόπο σκέφτεται πιο δημιουργικά, όταν διατυπώνει μέσα από τη δική του καθημερινότητα προτάσεις για την αντιμετώπιση ενός ζητήματος», παρατηρεί στην «Κ» η Σοφία Καψάλη, φιλόλογος στο Γενικό Λύκειο Λυγουριού.

Η επιλογή θεμάτων στη Νεοελληνική Γλώσσα – Λογοτεχνία δείχνει ότι εμπεδώθηκαν στην πράξη τα διδακτικά προτάγματα της τελευταίας μεταρρύθμισης της διδασκαλίας και συνακολούθως της εξέτασης. «Για πρώτη φορά επιλέχθηκε για τις εξετάσεις ένα κορυφαίας σημασίας σύγχρονο θέμα, αποφεύγοντας αναχρονισμούς του παρελθόντος, ενώ κλήθηκαν ρητά οι έφηβοι να διατυπώσουν την προσωπική τους γνώμη και να λάβουν θέση με συγκεκριμένες προτάσεις. Στις καινοτομίες της εξέτασης ανήκει και η οδηγία για αξιοποίηση των κειμένων αναφοράς, πράγμα το οποίο συμβάλλει στην αξιολόγηση του κριτικού εγγραμματισμού των υποψηφίων, παραγκωνίζοντας επίσημα την καθιερωμένη αποστήθιση και τις έτοιμες τυποποιημένες απαντήσεις. Η οδηγία προστατεύει συνάμα τους εξεταζομένους από ενδεχόμενη στερεοτυπική στάση βαθμολογητών απέναντι στο ευαίσθητο αυτό θέμα. Κοντολογίς, ένα μάθημα το οποίο ελάχιστη σχέση είχε με τη ζώσα πραγματικότητα, εκσυγχρονίζεται στην πράξη», παρατήρησε ο Αγαθοκλής Αζέλης, σύμβουλος Εκπαίδευσης Φιλολόγων Τρικάλων.

«Φέτος η επιτυχία στην Εκθεση δεν θα κριθεί από την αποστήθιση σχεδιαγραμματικά δοσμένων πληροφοριών –πρακτική που συνόδευε το μάθημα για χρόνια και αποτελούσε εγγύηση υψηλής επίδοσης στο παρελθόν–, αλλά από τη γενικότερη ετοιμότητα του μαθητή να αντεπεξέλθει ουσιαστικά και δημιουργικά σε ένα κοινωνικό ζήτημα, όπως αυτό της έμφυλης βίας. Η τακτική της «αντιγραφής και επικόλλησης» κειμένων που είχαν αποστηθίσει δεν θα μπορούσε να αποτελέσει λύση ανάγκης για τους διαγωνιζομένους, που θα δυσκολεύονταν και να τους εξασφαλίσει μια πλήρη απάντηση. Αντίθετα, για να αποδώσουν ολοκληρωμένα και πειστικά τα ζητούμενα θα έπρεπε να εμπλουτίσουν και να εξελίξουν τις ιδέες του κειμένου με δικές τους σκέψεις και επιχειρήματα, στηριζόμενοι στις προσλαμβάνουσες που ο καθένας έχει και τη γενικότερη κατανόηση του κοινωνικού περιβάλλοντος» προσθέτει από την πλευρά του ο κ. Τακόπουλος.

Βεβαίως, υπάρχει και η άποψη ότι το μείγμα των θεμάτων της Εκθεσης θα μπορούσε να έχει περισσότερη κριτική σκέψη, καθώς υπάρχουν και εύκολα, «παραδοσιακά» θέματα που προσφέρονται για αποστήθιση, με κύριο στόχο οι μέτριοι μαθητές να ξεπεράσουν το 10. Ενδεικτικά, ο καθηγητής Νεοελληνικής Φιλολογίας στο ΕΚΠΑ Ευριπίδης Γαραντούδης τονίζει ότι «τα περισσότερα θέματα ουσιαστικά περιορίζονται στον έλεγχο ότι το επίπεδο κατανόησης των κειμένων από τους εξεταζομένους είναι λιγότερο ή περισσότερο πάνω από τον λειτουργικό αναλφαβητισμό. Ετσι, μόνο το θέμα Δ, με συμμετοχή όμως μόλις 30% επί της συνολικής βαθμολογίας, προσφέρεται για να αναπτυχθεί ο προβληματισμός και να αναδειχθεί η σκέψη εκείνων των εξεταζομένων που δεν θα κινηθούν στη γραμμή των αναμενόμενων, πολιτικά ορθών, απαντήσεων και θα αξιοποιήσουν ιδίως το δεύτερο, περισσότερο “δύσκολο”, σύνθετο και πυκνό κείμενο». «Τα φετινά θέματα παρουσιάζουν κάποια θετική διαφοροποίηση ως προς την επιλογή των κειμένων και τη διατύπωση των ερωτημάτων, αλλά επί της ουσίας παραμένουμε στο επίπεδο της κατανόησης κειμένου χωρίς να ζητάμε μια πιο ουσιαστική ανάγνωση με διατύπωση θέσεων και επιχειρηματολογία», προσθέτει η Λαμπρινή Κουφάκη, φιλόλογος σε ιδιωτικό σχολείο της Θεσσαλονίκης.

Ανάλογη στροφή σε θέματα παρατηρείται και στην εξέταση της Βιολογίας, κρίσιμου μαθήματος για την επιτυχία στις ιατρικές σχολές. Ενδεικτικά, στο ερώτημα Γ2: «Ενας ερευνητής κατασκεύασε μια cDna βιβλιοθήκη από παγκρεατικά κύτταρα ανθρώπου και μια cDNA βιβλιοθήκη από ηπατικά κύτταρα ανθρώπου. Παρατήρησε ότι μεταξύ των δύο βιβλιοθηκών κάποιοι κλώνοι ήταν ίδιοι και κάποιοι διαφορετικοί. Να εξηγήσετε τις παρατηρήσεις του». Η θεωρία που σχετίζεται με τα δεδομένα και τα ζητούμενα του ερωτήματος αυτού υπάρχει σε τέσσερα διαφορετικά σημεία του βιβλίου. Το ερώτημα αυτό απαιτεί εκτός από τις γνώσεις του σχολικού βιβλίου και ευρύτερες ικανότητες. Ο μαθητής χρειάζεται να διαβάσει σωστά την εκφώνηση και να αποκωδικοποιήσει τα δεδομένα. Να εντοπίσει τα τέσσερα διαφορετικά σημεία του βιβλίου από τα οποία θα αντλήσει τα δεδομένα και να συνδυάσει τα διαφορετικά αυτά στοιχεία για να συνθέσει την απάντησή του. Οπότε, πρόκειται για μια μικρή εργασία. Η κριτική σκέψη και η συνδυαστική ικανότητα αποτελούν καθοριστικά στοιχεία για τη σύνθεση μιας άρτιας απάντησης. Σε αυτά τα σημεία και στην πληρότητά τους κρίνεται η υψηλή βαθμολογία.

Στα Αρχαία Ελληνικά

Δημιουργικές αλλαγές έχουν πραγματοποιηθεί τόσο στη διδασκαλία όσο και στα θέματα των Πανελλαδικών Εξετάσεων στα Αρχαία Ελληνικά. «Στο κομμάτι του αδίδακτου ο υποψήφιος αναμετριόταν με μια βαθύτερη αίσθηση του ύφους του αρχαίου ελληνικού λόγου. Κείμενο με πικάντικο ύφος και αρκετά αφαιρετικό, το ψευδοπλατωνικό έργο “Θεάγης” απαιτούσε γερά εφόδια κατανόησης και εμβάθυνσης του κειμένου. Δεν ήταν εύκολο, όπως πολλοί θεώρησαν», λέει η Κωνσταντίνα Σιαχάμη, φιλόλογος σε ιδιωτικό Γενικό Λύκειο της Αθήνας. «Η ερώτηση που ζητούσε τη μετάφραση αποσπάσματος του κειμένου, την οποία παπαγάλιζαν στο μεγαλύτερο βαθμό οι περισσότεροι μαθητές, έχει αντικατασταθεί από δύο συνήθως σύντομες ερωτήσεις κατανόησης των βασικών ιδεών του αρχαίου κειμένου, κλειστού κυρίως τύπου (πολλαπλής επιλογής, διαζευκτικής απάντησης, αντιστοίχισης). Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι οι ερωτήσεις κλειστού τύπου περιορίζουν την υποκειμενική βαθμολόγηση, μέγα ζητούμενο για μαθητές και βαθμολογητές. Επιπλέον, η ερώτηση που ζητάει τη συγκριτική μελέτη του διδαγμένου κειμένου με παράλληλο κείμενο στα Νέα Ελληνικά, αξιολογεί τη συνδυαστική σκέψη και την κριτική ικανότητα του μαθητή. Τέλος, η νοηματική ερώτηση στο αδίδακτο κείμενο παρακινεί τον μαθητή να σκεφθεί λογικά το κείμενο που μεταφράζει και όχι ποσοτικά, πόσες σειρές μετέφρασε μόνο και πόσες μονάδες αντιστοιχούν σε κάθε σειρά», προσθέτει η κ. Καψάλη.

Το ερώτημα είναι πώς οι εκπαιδευτικοί του σχολείου θα μπορέσουν να βοηθήσουν τους υποψηφίους να ανταποκριθούν στα «νέου» τύπου θέματα. Οπως τονίζει ο κ. Τακόπουλος, «τα παιδιά δεν έχουν μάθει πώς να επεξεργάζονται κριτικά τα κείμενα. Το μεγάλο στοίχημα που καλείται να κερδίσει ένας εκπαιδευτικός είναι να διεγείρει πνευματικά τους υποψηφίους και να τους καταστήσει ικανούς να παράγουν οι ίδιοι σκέψεις και ιδέες και όχι να καταναλώνουν τυποποιημένα προϊόντα θεματολογίας».

Πηγή: kathimerini.gr

Δείτε περισσότερα εκπαιδευτικά νέα: https://eduadvisor.gr/index.php/arthra/ekpaideftika-nea