Γλωσσικά πάθη - Ροή ειδήσεων

Στο δεύτερο μέρος του άρθρου που αφορά τα λόγιας προελεύσεως τριγενή και δικατάληκτα επίθετα της νέας ελληνικής γλώσσας σε -ης (-ής) και -ες (-ές), θα εξετάσουμε την κλίση τους και θα επιχειρήσουμε να τα κατατάξουμε σε συγκεκριμένες ομάδες, ώστε να καταστεί ευχερέστερη η προσέγγιση του όλου θέματος.

Κατά πρώτον, θα δούμε πώς κλίνονται ένα οξύτονο (αληθής) και τρία παροξύτονα (πλήρης, συνήθης, θορυβώδης) επίθετα, αντιπροσωπευτικά δείγματα των τονικών υποδιαιρέσεων που είχαμε δει στο προηγούμενο άρθρο:

ΕΝΙΚΟΣ

Αρσενικό/Θηλυκό

Ονομαστική: αληθής/πλήρης/συνήθης/θορυβώδης
Γενική: αληθούς/πλήρους/συνήθους/θορυβώδους
Αιτιατική: αληθή/πλήρη/συνήθη/θορυβώδη

Ουδέτερο

Ονομαστική: αληθές/πλήρες/σύνηθες/θορυβώδες
Γενική: αληθούς/πλήρους/συνήθους/θορυβώδους
Αιτιατική: αληθές/πλήρες/σύνηθες/θορυβώδες

ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ

Αρσενικό/Θηλυκό

Ονομαστική: αληθείς/πλήρεις/συνήθεις/θορυβώδεις
Γενική: αληθών/πλήρων/συνήθων/θορυβωδών
Αιτιατική: αληθείς/πλήρεις/συνήθεις/θορυβώδεις

Ουδέτερο

Ονομαστική: αληθή/πλήρη/συνήθη/θορυβώδη
Γενική: αληθών/πλήρων/συνήθων/θορυβωδών
Αιτιατική: αληθή/πλήρη/συνήθη/θορυβώδη

Κατά το αληθής κλίνονται, μεταξύ άλλων, τα εξής επίθετα: αβαθής, αβλαβής, αγενής, ακριβής, αμαθής, αναιδής, απαθής, ασεβής, ασθενής, ατυχής, αφανής, αφελής, διαρκής, διεθνής, δυστυχής, ειλικρινής, εμφανής, επαρκής, επιεικής, επιβλαβής, ευγενής, ευσεβής, ευτυχής, ευφυής, ολοσχερής, παρεμφερής, πολυπληθής, πρωτοφανής, σαφής, συνεπής, συνεχής, υγιής, ψευδής. Επίσης, επίθετα με τα ακόλουθα λεξικά επιθήματα:

• -ειδής/-ειδές (π.χ., ελικοειδής, κυματοειδής, ομοειδής, οφιοειδής)
• -ετής/-ετές (π.χ., διετής, πενταετής, πολυετής)
• -κερδής/-κερδές (π.χ., επικερδής, αισχροκερδής, αφιλοκερδής)
• -μελής/-μελές (π.χ., πολυμελής, ολιγομελής, αρτιμελής)
• -πρεπής/-πρεπές (π.χ., αξιοπρεπής, δουλοπρεπής, ξενοπρεπής)
• -τελής/-τελές (π.χ., αυτοτελής, ιδιοτελής, ανιδιοτελής)
• -φιλής/-φιλές (π.χ., δημοφιλής, λαοφιλής, προσφιλής)

Κατά το πλήρης κλίνονται επίθετα με το καταληκτικό επίθημα -ήρης: κλινήρης, μονήρης (μόνος, απομονωμένος, μοναχικός), ποδήρης (αυτός που φθάνει μέχρι την άκρη των ποδιών, π.χ. ποδήρης χιτώνας), φρενήρης.

Κατά το συνήθης κλίνονται, μεταξύ άλλων, τα εξής επίθετα: αήθης, ασυνήθης, αυθάδης, αυτάρκης, διαμήκης, επιμήκης, ευήθης, ευμεγέθης, κακοήθης, καλοήθης, ουρανομήκης, υπερμεγέθης.

Κατά το θορυβώδης κλίνονται τα επίθετα με το παραγωγικό επίθημα -ώδης/-ώδες: αγωνιώδης, ακανθώδης, αλματώδης, αμμώδης, αφρώδης, βλακώδης, βραχώδης, δασώδης, δηλητηριώδης, δυσώδης (δύσοσμος, βρομερός), ελώδης, ευώδης (ευωδιαστός, μυρωδάτος), ιδεώδης, μεγαλειώδης, μυστηριώδης, νεφελώδης, ουσιώδης, παιδαριώδης, περιπετειώδης, στοιχειώδης, τρικυμιώδης κ.ά.

Τέλος, αξίζει να σημειωθεί ότι, όταν ένα επίθετο αρσενικού γένους τής υπό εξέταση κατηγορίας επέχει θέση ουσιαστικού (αποτελεί, με άλλα λόγια, ουσιαστικοποιημένο επίθετο), μπορεί να σχηματίσει τη γενική ενικού και σε -ή: του συγγενή, του ευγενή, του ψυχασθενή.

Επίθετα σε -ης (-ής) και -ες (-ές): πώς κλίνονται και πώς τονίζονται; (Μέρος Α’)

Βαγγέλης Στεργιόπουλος

Δείτε περισσότερα Γλωσσικά... πάθη: https://eduadvisor.gr/index.php/arthra/glwssika