Φιλοσοφικός ρεαλισμός

Ο φιλοσοφικός ρεαλισμός βασίζεται στη θέση ότι η πραγματικότητα υπάρχει εντελώς ανεξάρτητα από το πόσο καλά την γνωρίζουμε ή την καταλαβαίνουμε. Για παράδειγμα, οι ιδιότητες του φωτός ή της βαρύτητας υπήρχαν ανέκαθεν, ανεξάρτητα από το γεγονός ότι οι άνθρωποι σχετικά πρόσφατα τις κατανόησαν καλύτερα. Οι υποστηρικτές του ρεαλισμού τείνουν να πιστεύουν ότι οι εκάστοτε αντιλήψεις μας για την πραγματικότητα είναι μια προσέγγιση μόνο της αλήθειας, και νέες παρατηρήσεις ή και νεότερες καλύτερα επεξεργασμένες θεωρίες μας φέρνουν εγγύτερα στην κατανόηση της πραγματικότητας. Στη φιλοσοφία της επιστήμης αυτός ο διαχωρισμός μεταξύ της πραγματικότητας και της αντίληψής της είναι σημαντικός και διαφοροποιεί το ρεαλισμό από δύο αλλά σημαντικά φιλοσοφικά ρεύματα, του ιδεαλισμού, που υποστηρίζει ότι η γνώση είναι δημιούργημα του ανθρώπινου νου και του εμπειρισμού που θεωρεί ότι η πραγματικότητα περιλαμβάνει ό,τι διαπιστώνουμε με τις αισθήσεις.

Οι διαφορετικές έννοιες

Στην ιστορία της φιλοσοφίας ο όρος ρεαλισμός χρησιμοποιήθηκε αναφορικά με αρκετές διαφορετικές θεωρίες. Στο πλαίσιο του μεσαιωνικού σχολαστικισμού ο ρεαλισμός σημαίνει, σε αντίθεση προς τον νομιναλισμό, ότι οι αφηρημένες έννοιες που αντιστοιχούν στους γενικούς όρους της γλώσσας (ή της σκέψης γενικότερα) υπάρχουν πραγματικά. Στη σημερινή γενική φιλοσοφική χρήση του όρου ρεαλισμός σημαίνει ότι υπάρχει ένας κόσμος πραγμάτων που δεν εξαρτούν την ύπαρξη τους από κάποιο πνεύμα που τα αντιλαμβάνεται, και αντιπαρατίθεται συνήθως προς τον ιδεαλισμό, αν και όχι απαραίτητα αφού τη θέση του «πράγματος» στον ισχυρισμό περί ύπαρξης και ανεξαρτησίας μπορεί να λάβει ένα νοητό ή αφηρημένο αντικείμενο, για παράδειγμα κάποια μαθηματική έννοια ή ποσότητα. Έτσι λοιπόν στη φιλοσοφία των μαθηματικών ο όρος ρεαλισμός ταυτίζεται με τον όρο πλατωνισμός. Στη σχετικά πιο σύγχρονη φιλοσοφία ο όρος ρεαλισμός συχνά συνδέεται με τον Άγγλο φιλόσοφο Ρόι Μπάσκαρ (Roy Bhaskar), βασικό υποστηρικτή του φιλοσοφικού ρεύματος του κριτικού ρεαλισμού.

Οι μορφές

Ο ρεαλισμός, δηλαδή ο ρεαλιστικός ισχυρισμός, μπορεί να έχει πολλές διαφορετικές μορφές ανάλογα με το αντικείμενο στο οποίο αναφέρεται, όπως ιδεαλιστικός ρεαλισμός, εμπειρικός ρεαλισμός, αισθητικός ρεαλισμός, ηθικός ρεαλισμός, νομικός ρεαλισμός, θεολογικός ρεαλισμός κοκ. Δεν είναι σπάνιο να δηλώνει κανείς ρεαλιστής ως προς ένα αντικείμενο και αντι-ρεαλιστής ως προς κάποιο άλλο. Την πιο κοινή μορφή ρεαλισμού έχουμε αν τη θέση των «πραγμάτων», στον ισχυρισμό ότι τα πράγματα υπάρχουν ανεξάρτητα από τις αντιλήψεις και ιδέες του παρατηρητή που τα αντιλαμβάνεται, λάβουν τα μακροσκοπικά φυσικά αντικείμενα οπότε ο ισχυρισμός μοιάζει προφανής. Ωστόσο ακόμα και για τα φυσικά αντικείμενα, τουλάχιστον σε μικροσκοπικό επίπεδο, η κβαντική θεωρία ως γνωστόν περιορίζει την ανεξαρτησία παρατηρητή και παρατηρούμενου φαινομένου.

Οι αφηρημένες έννοιες

Το γενικό φιλοσοφικό πρόβλημα παραμένει ιδιαίτερα ως προς την ύπαρξη των αφηρημένων εννοιών καθαυτών, που για κάποιους (όπως για παράδειγμα για τους υποστηρικτές μιας εντελώς ιδεαλιστικής αντίληψης στη φιλοσοφία των μαθηματικών) είναι εντελώς αδιαμφισβήτητη, ενώ για άλλους όχι. Όπως και να 'χει, δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι η αντίληψη και η γνώση μας για την πραγματικότητα δεν περιλαμβάνει μόνο εμπειρικά δεδομένα αλλά και αρχές, νόμους και συμπεράσματα, όπως για παράδειγμα η πρόταση ότι το άθροισμα των γωνιών ενός τριγώνου είναι 180 μοίρες, η βεβαιότητα των οποίων πηγάζει κυρίως από λογική απόδειξη παρά από οποιαδήποτε εντελώς αντικειμενική πειραματική επιβεβαίωση. Αυτές οι λογικές αρχές, συμπεράσματα και θεωρίες είναι κατά μια άποψη, με την οποία θα συμφωνούσαν πολλοί, δημιούργημα του ανθρώπινου στοχασμού, δημιούργημα του ανθρώπινου πνεύματος. Έτσι μπορεί να διερωτηθεί κανείς αν για παράδειγμα η Θεωρία της Σχετικότητας, στο βαθμό που είναι μια αληθής ή ακριβής περιγραφή για τη φύση του χρόνου, του χώρου, της ύλης, της ενέργειας κλπ, υπήρχε ανέκαθεν ή είναι δημιούργημα του Άλμπερτ Άϊνσταιν; Και επεκτείνοντας τον πάνω συλλογισμό να διερωτηθεί κανείς ακόμα ακόμα αν, για παράδειγμα, η 5η Συμφωνία του Μπετόβεν είναι δημιούργημα του Γερμανού συνθέτη, ή μήπως υπήρχε ανέκαθεν; Μια λύση σε αυτόν τον προβληματισμό μας δίνει η αναλυτική φιλοσοφία η οποία δείχνει ότι το πρόβλημα βρίσκεται στη χρήση των λέξεων, στις διαφορετικές σημασίες με τις οποίες χρησιμοποιήθηκαν οι λέξεις στη διατύπωση των πάνω ερωτημάτων, και όχι στα οντολογικά ερωτήματα τα οποία υποτίθεται τίθενται.

Πηγή: el.wikipedia.org

Δείτε περισσότερα "Φιλοσοφία και Λογοτεχνία": https://eduadvisor.gr/index.php/arthra/taxidia