«Οι παραδοσιακές τέχνες μπορούν να εμπνεύσουν τους σύγχρονους δημιουργούς»

Συνέντευξη στο Λάμπρο Ρόδη για το eduadvisor.gr

Αικατερίνη Πολυμέρου-Καμηλάκη,
Διευθύντρια του Κέντρου Έρευνας
της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών

Είναι μια άλλη πλευρά της εκπαίδευσης, βασισμένη στις παραδόσεις μας και κυρίως τη λαϊκή έμπνευση και δημιουργία. Σήμερα η Αικατερίνη Πολυμέρου-Καμηλάκη, Διευθύντρια του Κέντρου Έρευνας της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών μέσα από τη συνέντευξή της αυτή έρχεται να μας θυμίσει πως οι παραδοσιακές τέχνες μπορούν να αποτελέσουν και πάλι διέξοδο από την κρίση, αρκεί να τις ανακαλύψουμε. «Δεν προτείνω την αντιγραφή αλλά την δημιουργική έμπνευση, που προϋποθέτει τη γνώση», είναι ένα από τα πολλά μηνύματα της!

Κυρία Καμηλάκη, θέλω να ξεκινήσουμε από το ρόλο και το σκοπό του Κέντρου Λαογραφίας…

Το 1926, με την ίδρυση της Ακαδημίας Αθηνών, το Λαογραφικόν Αρχείον και η Εθνική Μουσική Συλλογή (ιδρύθηκαν το 1914) υπάγεται σ’ αυτήν. Σκοπός του ήταν «η περισυλλογή, διάσωσις και έκδοσις των μνημείων του βίου και της γλώσσης του ελληνικού λαού». Σύμφωνα με τον Κανονισμό του αποσκοπεί «εις την περισυλλογήν πάσης της λαογραφικής ύλης και εις την δημοσίευσιν αυτής». Κιβωτός του λαϊκού πολιτισμού, εκφραστής της εθνικής συνείδησης και της πολιτισμικής ταυτότητας του Ελληνισμού και ταυτόχρονα φορέας έρευνας και βήμα θεωρητικού και μεθοδολογικού προβληματισμού, απηχεί την πολλαπλότητα της κοινωνικής πραγματικότητας και τις ερευνητικές ιδιαιτερότητες της Ελληνικής Λαογραφίας. Το Αρχείο του περιλαμβάνει πλούσιο πρωτογενές ανέκδοτο και έντυπο λαογραφικό υλικό αλλά και μουσικές καταγραφές και ηχογραφήσεις, φωτογραφίες και κινηματογραφήσεις, για όλες τις εκφάνσεις του λαϊκού πολιτισμού ως προς τον πνευματικό και υλικό βίο, το οποίο άρχισε να συγκεντρώνεται από τα τέλη του 19ου αιώνα. Το Λαογραφικόν Αρχείον και σήμερα Κέντρον Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας ιδρύθηκε το 1918 από τον φωτισμένο Νικόλαο Πολίτη, ο οποίος και ονομάζεται «πατέρας» της Επιστήμης της Λαογραφίας στην Ελλάδα.

Η παράδοση μπορεί να αποτελεί μια διαχρονική μορφή έμπνευσης;

Ο λαϊκός πολιτισμός για να γίνει πηγή έμπνευσης πρέπει να γίνει και πάλι γνωστός, μέσα από την παιδεία, μέσα από τις συλλογικές διαδικασίες μέσα από την ανάγκη για αληθινή δημιουργία. Το τραγούδι, το παραμύθι, η παροιμία, οι σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων και οι αξίες αποτελούν την άυλη πολιτιστική κληρονομιά, που αξίζει το σεβασμό και την προσοχή μας. Αλλά και οι παραδοσιακές τέχνες μπορούν να εμπνεύσουν τους σύγχρονους δημιουργούς στην αρχιτεκτονική, τη διακόσμηση, την κεντητική, την υφαντική, την ενδυματολογία, το κόσμημα, την παραδοσιακή διατροφή.

Δεν προτείνω την αντιγραφή αλλά τη δημιουργική έμπνευση, που προϋποθέτει τη γνώση. Η γνώση ενός αντικειμένου συμβάλλει στη σωστή αξιολόγησή του και τελικά στην καταξίωσή του.

Μπορεί να δώσει διέξοδο στην Ελλάδα σήμερα η λαογραφία;

Η επιστήμη της Λαογραφίας, που διήνυσε μια πορεία πάνω από εκατό χρόνια, όπως αντιλαμβάνεστε, θα εξακολουθήσει να απασχολεί τους ερευνητές της λαογράφους, εθνολόγους, κοινωνικούς ανθρωπολόγους ή όπως αλλιώς θέλουν να ονομάζονται όσοι μελετούν το λαϊκό μας πολιτισμό. Η επιστήμη, όμως, για την επιστήμη δεν ολοκληρώνει τον προορισμό της. Όταν τα συμπεράσματά της και τα ευρήματα των ερευνητών μπορούν να συνεπικουρήσουν στην ανάπτυξη και την προαγωγή της οικονομίας – σε καιρούς δύσκολους για τον τόπο – δεν μπορείς να κρατάς το Κέντρο Λαογραφίας σε μια εγωιστική εσωστρέφεια. Κοινοποιούμε, λοιπόν, με ποικίλους τρόπους την έρευνά μας και προσπαθούμε να είμαστε χρήσιμοι στην παραγωγική διαδικασία προσφέροντας αυτό που εμείς γνωρίζουμε. Έτσι δημιουργήσαμε τη μεγάλη έκθεση «Ελαίας Εγκώμιον», το 2004, που ταξίδεψε ως τη Ν. Υόρκη και το βιβλίο «Ωδή στην Ελιά» (ελληνικά – αγγλικά) και σήμερα τυπώνεται από το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων και το Εθνικό Τυπογραφείο στην κινεζική γλώσσα, ως ένα συνοδευτικό του εθνικού μας προϊόντος. Δημιουργήσαμε το Μουσείον του Άρτου στην Αμφίκλεια Φθιώτιδας, το Μουσείο των Ακριτών της Ευρώπης στην ακριτική Παλαιόχωρα του νομού Χανίων, συνεργαζόμαστε με τους εθνοτοπικούς-πολιτιστικούς συλλόγους και την τοπική αυτοδιοίκηση για να ενισχύσουμε την τοπική αυτογνωσία και αυτοεκτίμηση κυρίως στους νέους και παράλληλα να δημιουργήσουμε τις προϋποθέσεις για την ανάπτυξη. Δημιουργήσαμε βάση δεδομένων για την παραδοσιακή διατροφή και πρέπει να πούμε ότι είμαστε από τους πρώτους που έχουμε στηρίξει με πραγματικά στοιχεία την τεκμηρίωση των φακέλων για πολλά από τα ΠΟΠ (Προϊόντα Ονομασίας Προέλευσης).

Δηλαδή η λαογραφία μπορεί να συμβάλλει στην ενίσχυση της επιχειρηματικότητας σήμερα άλλα και την εξάλειψη της ανεργίας;

Όσον αφορά το λαϊκό πολιτισμό η γνώση πρέπει να μεταδοθεί στις επόμενες γενιές μέσα από τη μελέτη, αφού το νήμα της παράδοσης από γενιά σε γενιά το αποδυνάμωσε η δική μας γενιά. Τους τελευταίους μήνες προσπαθούμε να επισκεπτόμαστε συγκεκριμένους τόπους και με βάση τα στοιχεία που έχουμε συγκεντρώσει με επιτόπιες έρευνες αλλά και από το πλούσιο αρχειακό μας υλικό, να προτείνουμε την αναβίωση σε σύγχρονη μορφή παραδοσιακών τεχνών, παραδοσιακών καλλιεργειών αλλά και δρωμένων. Ημερίδες με θέμα «Λαϊκός πολιτισμός και σύγχρονη ανάπτυξη» έχουν οργανωθεί μέσα στο φετινό καλοκαίρι στη Λέσβο, στην Ελευσίνα, στην Κοζάνη, στα Σέρβια κ.α., ενώ στην Αράχοβα σε συνεργασία με την τοπική κοινωνία καταβάλλεται προσπάθεια να ανασυγκροτηθεί η τέχνη της υφαντικής, η οποία σε συνδυασμό με τον τουρισμό θα ξαναδώσει στην ορεινή αυτή κωμόπολη μεγαλύτερη ανάπτυξη. Τα περιθώρια για δημιουργία εστιών ανάπτυξης βασισμένων στις παραδοσιακές τέχνες (υφαντική, κεντητική, αργυροχρυσοχοΐα, κόσμημα, κεραμική, μόδα του ενδύματος κ.λπ.) με σύγχρονες κατευθύνσεις και χρήσεις, αλλά και στις παραδοσιακές καλλιέργειες και την αξιοποίηση των εκλεκτών γεωργικών μας προϊόντων για τη δημιουργία μοναδικών ειδών διατροφής, είναι πολλά, αρκεί να υπάρξει σοβαρότητα και να καταβληθεί προσπάθεια.

Προγράμματα υπάρχουν και θα υπάρξουν και ευκαιρίες για δραστηριοποίηση. Πρέπει να αποφασίσουμε ότι τίποτε δεν γίνεται μόνο του και χωρίς σκληρή προσπάθεια. Πρέπει επίσης να ξεχάσουμε τις εύκολες λύσεις.

Πηγή: eduadvisor.gr

Δείτε περισσότερες Συνεντεύξεις: https://eduadvisor.gr/index.php/arthra/synentefxeis