Το «Κάλλιο» στον Μόρνο και άλλες 8 βυθισμένες πόλεις της Ελλάδας

Ηταν πριν από 44 περίπου χρόνια όταν οι κάτοικοι του χωριού Κάλλιο στην Φωκίδα είδαν τα σπίτια τους να τα βυθίζονται στα νερά της τεχνητής λίμνης που δημιούργησε το φράγμα του Μόρνου από όπου υδροδοτείται η Αθήνα. Άνθρωποι που αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τα σπίτια και τη ζωή που γνώριζαν έως τότε και να την ξαναστήσουν κάπου αλλού.

Τις τελευταίες εβδομάδες, αυτές οι μνήμες ξαναζωντανεύουν καθώς παρακολουθούμε την αντίστροφη πορεία. Την στάθμη του νερού να υποχωρεί, λόγω της παρατεταμένης ανομβρίας στη χαμηλότερη έκταση από το 2014 και τα ερείπια του πετρόκτιστου χωριού να αναδύονται ξανά στην επιφάνεια (στις 9 Σεπτεμβρίου η επιφάνεια της λίμνης μετρήθηκε περίπου στα 8,9 τετρ. χλμ., τιμή-καμπανάκι που τεκμηρίωσε το Παρατηρητήριο της ΜΕΤΕΟ/ΕΑΑ με δορυφορικά δεδομένα Sentinel-2).

Το Κάλλιο, αν και δεν είναι το μοναδικό βυθισμένο χωριό στον ελλαδικό χώρο, ίσως να είναι το πιο σύγχρονο καθώς η πλειονότητα των υπολοίπων ήταν αρχαίες πολιτείες. Οι λόγοι για την ύπαρξη τόσων βυθισμένων πόλεων στον ελλαδικό χώρο έχουν να κάνουν με την τεκτονική δυναμική, την σταδιακή άνοδο της στάθμης του νερού και την παράκτια ιζηματογένεση και διάβρωση.

Με αφορμή λοιπόν το Κάλλιο, θυμόμαστε κι άλλες πόλεις που έχουν χαθεί μέσα στο νερό, από την Επίδαυρο και τη Λακωνία μέχρι τη Μεθώνη, την Πλύτρα κ.α.

Η βυθισμένη πολιτεία της Επιδαύρου

Μερικά χιλιόμετρα από την Αθήνα, στον όρμο του Αγίου Βλασίου και στην παραλία «Καλυμνιός» της Αρχαίας Επιδαύρου βρίσκεται μία από τις πιο εντυπωσιακές βυθισμένες πολιτείες της Ελλάδας.

Σε βάθος μόλις δύο μέτρων, αποτελεί το ιδανικό πεδίο εξερεύνησης για τους περιπετειώδεις λουόμενους. Ευδιάκριτα τα θεμέλια μεγάλων κτισμάτων, μυκηναϊκοί τάφοι του 12ου αιώνα, αμφορείς, ακόμη και τα πλακόστρωτα στα οποία πριν από αιώνες περπατούσαν οι κάτοικοι της περιοχής.

Οι αρχαιολόγοι κάνουν λόγο για πιθανή ύπαρξη εμπορικού σταθμού, αλλά και μιας μεγάλης αγροτικής ρωμαϊκής έπαυλης (Villa Rustica) όπου κατοικούσαν εύποροι Ρωμαίοι.

Τοπικοί φορείς και υπηρεσίες πολιτισμού έχουν δρομολογήσει δράσεις συντήρησης από τα τέλη της δεκαετίας του 2010, με κύριο στόχο προστασία από διάβρωση, θαλάσσια βιοφύματα και ανεπιθύμητη συλλογή αντικειμένων. Πρόκειται για σπάνιο υποθαλάσσιο τοπίο που επιτρέπει βιωματική πρόσληψη του παρελθόντος από κολυμβητές, δίχως ειδικό εξοπλισμό κατάδυσης.

Παυλοπέτρι Λακωνίας

Στα Βιγκλάφια Λακωνίας, απέναντι από την Ελαφόνησο, βρίσκεται, κατά πολλούς, η αρχαιότερη βυθισμένη πόλη παγκοσμίως. Οι πρώτες ανακαλύψεις πραγματοποιήθηκαν τη δεκαετία του 1960, ενώ το 2009, με τεχνικές αιχμής σόναρ και λεπτομερή φωτογραμμετρία, χαρτογραφήθηκε ένα ολόκληρο πολεοδομικό ρήγμα: δρόμοι, αίθρια, οικίες πολλαπλών χώρων, εγκαταστάσεις διαχείρισης υδάτων.

Ο οικισμός ανάγεται στην Πρώιμη και Μέση Εποχή του Χαλκού και συνεχίζει έως την Υστεροελλαδική περίοδο. Η έρευνα έχει βγάλει ως συμπέρασμα ότι οι κάτοικοι ασχολούνταν με την κλωστοϋφαντουργία, ενώ η εμπορική τους δραστηριότητα έφτανε ως την Κρήτη.

Και εδώ, με διάφορους περιορισμούς για την συντήρηση του μνημείου, μπορεί κανείς να κολυμπήσει με μάσκα και να εξερευνήσει τα ερείπια.

Μεθώνη Μεσσηνίας

Στην δεκαετία του ’80 έγινε η ανακάλυψη του προϊστορικού οικισμού, που χρονολογείται από την εποχή του Χαλκού, στον κόλπο της Μεθώνης και σε βάθος 3,5-5,5 μέτρων. Συγκεκριμένα, Εποχής του Χαλκού.

Οι επιστήμονες καταλήγουν ότι η βύθιση του οικισμού ήταν αποτέλεσμα σεισμού, ενώ από ανασκαφές που έχουν γίνει βρέθηκαν τοίχοι που διατηρούνται σε βάθος έξι δόμων. Στην περιοχή υπάρχουν και άλλα ναυάγια από την βυζαντινή έως και την οθωμανική εποχή, όπως ένας μεσαιωνικός αγωγός ύδρευσης του φρουρίου της Μεθώνης καθώς και ο λιμενοβραχίονας του αρχαίου λιμανιού.

Ένα από τα πιο σημαντικά ευρήματα είναι υπολείμματα ταφικού εγχυτρισμού δύο νηπίων, ενώ ιστορικές αναφορές κάνουν λόγο για ύπαρξη δύο ναών, της Ανεμώτιδος Αθηνάς και της Αρτέμιδος, καθώς κι ενός φρέαρ, από το οποίο αντλούσαν νερό αναμεμιγμένο με πίσσα –ίσως να πρόκειται για την πρώτη άντληση πετρελαίου στον ελλαδικό χώρο.

Πλύτρα Λακωνίας

Στον κόλπο της Λακωνίας, ανάμεσα στους όρμους Σκοτεινός και Άρασμα, απλώνονται οι Πλύτρες. Η περιοχή βίωσε έντονη τεκτονική δραστηριότητα και καταποντισμούς, με αποτέλεσμα τμήματα του οικιστικού ιστού να βρεθούν κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας. Στον πυθμένα διακρίνονται ορθογώνιοι λιθόπλινθοι, φρέαρ με υδραυλικό κονίαμα, λιμενικά έργα, καθώς και πύργος ή φάρος πάνω σε παλαιό λιμενοβραχίονα. Πολλά ψηφιδωτά δάπεδα αναδύονται σε βραχώδεις θέσεις όταν υποχωρεί η άμμος, προσφέροντας πολύτιμες ενδείξεις για την ευημερία των κατοίκων κατά την διάρκεια των ελληνιστικών και ρωμαϊκών χρόνων.

Σαλάντι Αργολίδας

Στον μυχό του όρμου των Διδύμων, λίγο βορειότερα από το σπήλαιο Φράγχθι, ερευνήθηκε εκτεταμένος οικισμός με έκταση αρκετών δεκάδων στρεμμάτων. Τοίχοι από αργούς λίθους, διπλές σειρές με ενδιάμεσο γέμισμα και μονές κατασκευές συνθέτουν ένα οικιστικό μοντέλο που απαντάται στην Πελοπόννησο κατά την Πρώιμη Εποχή του Χαλκού. Η γεωμορφολογία δείχνει κοιλάδα χαμηλού υψομέτρου η οποία προσχωνόταν από χειμάρρους, γεγονός που σε συνδυασμό με την άνοδο της στάθμης του νερού εξηγεί τον τμηματικό καταποντισμό.

Πουνταζέζα Λαυρίου

Η περιοχή που ταυτίζεται με τον «Πορθμόν των Σαλαμινίων», γνωστό από κλασικές επιγραφές, παρουσιάζει ίχνη αγροτικής εκμετάλλευσης, λατρευτικές εγκαταστάσεις, πηγάδια και οικίες. Το παραθαλάσσιο τμήμα φέρει σήμερα μέσα στο νερό απομεινάρια θεμελίων, με τετράγωνο δημόσιο οικοδόμημα να ξεχωρίζει. Η σταδιακή άνοδος της θάλασσας και οι μικροτεκτονικές κινήσεις μετέβαλαν την ακτογραμμή, μετατρέποντας τμήματα της αρχαίας δραστηριότητας σε υποθαλάσσιες νησίδες μνήμης.

Ανθηδών Ευβοίας και λιμενικά έργα Βόρειου Αιγαίου

Στην Ανθηδόνα σώζονται κρηπιδώματα, μόλοι, κρηπίδες και τεχνικές κατασκευές από μεγάλους ορθογώνιους λίθους, χρονολογημένες από την Αρχαϊκή έως την Ελληνιστική περίοδο. Παρόμοια εικόνα προσφέρει και το λιμάνι των Αβδήρων, όπου χαρτογραφήθηκαν διαδοχικές οικοδομικές φάσεις, με ημικυκλικούς πύργους προς τη θάλασσα. Αυτά τα έργα αναδεικνύουν την προηγμένη τεχνογνωσία των αρχαίων μηχανικών.

Ελίκη Αχαΐας

Τέλος, η Ελίκη, πόλη αφιερωμένη στον Ελικωνίο Ποσειδώνα, κατεστράφη από ισχυρό σεισμό τον 4ο αιώνα π.Χ., γεγονός που άφησε βαθύ αποτύπωμα στην αρχαία γραμματεία. Η σύγχρονη έρευνα έδειξε ότι η καταβύθιση δεν συνδέεται αναγκαστικά με ανοιχτή θάλασσα, αλλά με εσωτερικό υδάτινο σύστημα. Οι πρόσφατες ανασκαφές εντόπισαν δομικά κατάλοιπα κάτω από επιχωματώσεις, τεκμηριώνοντας πολύπλοκη αλληλουχία γεωλογικών γεγονότων.

Πηγή: tovima.gr

Δείτε περισσότερα "Μαθήματα πατριδογνωσίας": https://eduadvisor.gr/index.php/arthra/patridognwsia