Ποικίλο Όρος: Ένας σημαντικός χώρος πρασίνου της Δυτικής Αθήνας

Το Ποικίλο Όρος είναι ένας σημαντικός χώρος πρασίνου ο οποίος έχει επιρροή σε τοπικό και σε ευρύτερο επίπεδο λόγω της θέσης και του μεγέθους του. Εκτείνεται σε μήκος 11 χλμ. στο δυτικό τμήμα του λεκανοπεδίου Αθηνών και αποτελεί προέκταση του όρους Αιγάλεω. Πρόκειται για χαμηλή οροσειρά με μικρές κλίσεις και υψηλότερη κορυφή τη Ζαχαρίτσα (452μ. ). Από τα 50.000 στρέμματα που καταλαμβάνει το όρος Αιγάλεω το Ποικίλο καταλαμβάνει 28.000 στρέμματα. Σύμφωνα με μια εκδοχή, η ονομασία του προήλθε από το πουλί “Ποικιλό” τα αυγά του οποίου έτρωγε το πουλί Κορυδαλλός.

Ως ένας μεγάλος ελεύθερος φυσικός χώρος έχει μεγάλη σημασία για το μικροκλίμα, την εδαφική προστασία και τη δίαιτα των νερών. Το κλίμα της περιοχής είναι μεσογειακού τύπου με υγρό και ήπιο χειμώνα και θερμό, ξηρό καλοκαίρι.

Οι ιστορικές αναφορές για το Ποικίλο Όρος, μας διηγούνται ότι το μεγαλύτερο μέρος που εκτείνεται γύρω από το βουνό ήταν πολύ έφορο και αποδοτικό. Στα κλασικά έτη επικρατούσαν είδη όπως η βελανιδιά, τα πουρνάρια και η αγριελιά ενώ στην Τουρκοκρατία μόνο η αγριελιά. Η καταστροφή του βουνού ξεκίνησε από την μικρασιατική καταστροφή, όταν οι πρόσφυγες υλοτόμησαν ένα μεγάλο κομμάτι του όρους. Πριν από την Κατοχή υπήρχε πευκόφυτη δασική έκταση στην περιοχή πάνω από τον Άγιο Ιερόθεο η οποία κατά την διάρκεια της Κατοχής αποψιλώθηκε από υλοτομία και από φωτιές.Το καθοριστικό όμως χτύπημα δόθηκε με την εσωτερική μετανάστευση στην Αθήνα μετά το 1950, όπου οικοδομήθηκαν με γοργούς ρυθμούς όλοι οι όμοροι Δήμοι του Ποικίλου Όρους.

Έτσι το ανύπαρκτο πράσινο, τα λατομεία, οι καταπατήσεις, η παράνομη βόσκηση, η συνεχής οικιστική επέκταση είχαν ως αποτέλεσμα τον περιορισμό της φυσικής οντότητας του ορεινού όγκου και κατάντησαν το βουνό ξένο και απόμακρο στους κατοίκους του Λεκανοπεδίου.

Την δεκαετία 1960-1970 πραγματοποιήθηκαν εκτεταμένες αναδασώσεις με πεύκα. Το κομμάτι του Ποικίλου Όρους που βρίσκεται εντός των ορίων του Δήμου Χαϊδαρίου θεωρείται ο βασικότερος φυσικός πόρος της περιοχής. Στο ανάγλυφο του Ποικίλου Όρους κυριαρχούν χαράδρες και ρεματιές οι οποίες επεκτείνονται σε ορισμένες περιπτώσειςκαι μέσα στον οικιστικό ιστό του δήμου Χαϊδαρίου. Ο δήμος μεριμνά συνεχώς για την αναδάσωση του βουνού και την προστασία από την οικοπεδοποίησή του.

Χλωρίδα

Δέντρα: Αυτοφυή είδη όπως η χαλέπιος Πεύκη και η αγριελιά. Την τελευταία δεκαπενταετία πραγματοποιήθηκαν αναδασώσεις, μεγάλης έκτασης σε αρκετές θέσεις της περιοχής, με χαλέπιο Πεύκη, κουκουναριά, κυπαρίσσι χαρουπιά και κουτσουπιά. Οι αναδασώσεις εμφανίζουν μερική επιτυχία λόγω των εδαφοκλιματικών συνθηκών. Τα περισσότερα όμως δέντρα που προέρχονται από αναδασώσεις εμφανίζουν βραδεία ανάπτυξη ή νανώδη μορφή εξαιτίας της έλλειψης νερού και της απουσίας πλούσιου εδάφους.

Θάμνοι: Απαντώνται η αγριελιά και το πουρνάρι, κυρίως υπό μορφή χαμηλού θάμνου, ενώ εμφανίζονται με καλή σχετικά ανάπτυξη ο σχίνος, η κοκορεβυθιά, το σπάρτο, η φοινικική άρκευθος και το φιλίκι. Τέλος, απαντώνται η ασφάκα, η αφάνα, το σπαράγγι, η λαδανιά.

Τα είδη που αναδείχθηκαν και χρήζουν ιδιαίτερης σημασίας είναι τα παρακάτω επτά ενδημικά φυτά, δύο δε από αυτά χαρακτηρίζονται και ως σπάνια:

1. Anchusa variegata (Boraginaceae)
Κοινό φυτό στα νησιά του Ιονίου, την Αττική, τη Βοιωτία, την Πελοπόννησο, τις Κυκλάδες και τα Χανιά

2. Centaurea raphanina ssp. mixta (Compositae)
Κοινό φυτό στη Στερεά Ελλάδα, τις Κυκλάδες και την Πελοπόννησο

3. Crepis hellenica (Compositae)
Κοινό φυτό στην Πελοπόννησο, την Κεντρική Ελλάδα, τις Σποράδες και τη Χαλκιδική

4. Inula verbascifolia ssp.menthanea (Compositae)
Κοινό φυτό στην Αττική, Βοιωτία και Αργολίδα

5. Scorzonera crocifolia (Compositae)
Σπάνιο φυτό στην Κεντρική Ελλάδα

6. Aethionema saxatile ssp graecum (Cruciferae)
Κοινό φυτό στην Πάρνηθα, τον Υμηττό, την Πεντέλη, το Λυκαβηττό και την Κερατέα Αττικής, τον Παρνασσό, τον Ελικώνα και το Αραχνέο

7. Lomelosia hymettia (Dipsacaceae)
Σπάνιο φυτό στα Γιούρα (Σποράδες), τη Μονεμβασιά την Πάρνηθα και το Σούνιο

Η χλωριδική προσέγγιση ανέδειξε τέσσερις τύπους οικοτόπων, τα φρύγανα, τους θαμνώνες αειφύλλων πλατύφυλλων, τα μεσογειακά πευκοδάση και τις χασμοφυτικές διαπλάσεις. Αναλυτικότερα τα αποτελέσματα επιμερίζονται ως εξής ανά τύπο οικοτόπου:

Φρύγανα: Οι πέντε (5) δειγματοληπτικές επιφάνειες στις βραχώδεις εξάρσεις ανέδειξαν 112 είδη φυτών που εκπροσωπούν 37 οικογένειες. Οι πολυπληθέστερες οικογένειες στο συγκεκριμένο τύπο οικοτόπων ήταν τα Compositae (14%) τα Gramineae και τα Leguminosae (με συμμετοχή 12% αντίστοιχα) και στη συνέχεια τα Labiatae (6%).

Θαμνώνες Αείφυλλων Πλατύφυλλων: Οι πέντε (5) δειγματοληπτικές επιφάνειες στις βραχώδεις εξάρσεις ανέδειξαν επίσης 107 είδη φυτών που εκπροσωπούν 31 οικογένειες. Οι πολυπληθέστερες οικογένειες στο συγκεκριμένο τύπο οικοτόπων ήταν τα Gramineae (16%) τα Compositae (14%) και στη συνέχεια τα Labiatae (8%).

Μεσογειακά Πευκοδάση: Οι επτά (7) δειγματοληπτικές επιφάνειες στις βραχώδεις εξάρσεις ανέδειξαν επίσης 112 είδη φυτών που εκπροσωπούν 39 οικογένειες. Οι πολυπληθέστερες οικογένειες στο συγκεκριμένο τύπο οικοτόπων ήταν τα Compositae (15%) τα Gramineae (10%) και στη συνέχεια τα Labiatae (9%) .

Πανίδα

Τα οικοσυστήματα του Ποικίλου είναι υποβαθμισμένα όσον αφορά την δασοκάλυψη τους με συνέπεια να μην προσφέρουν ενδιαιτήματα για πολλά είδη πανίδας. Η γειτνίαση επίσης της περιοχής με το πολεοδομικό συγκρότημα της πρωτεύουσας και η όχληση από τις διάφορες ανθρώπινες δραστηριότητες επιδρούν αρνητικά στην πανίδα. Παρόλα αυτά, παρατηρούνται αρκετά είδη πανίδας, ιδιαίτερα πτηνοπανίδας, γεγονός που υποδηλώνει την ανάγκη της ύπαρξης και ενίσχυσης της βλάστησης ώστε να αναβαθμίζονται τα ενδιαιτήματα των διαφόρων ειδών.

Στο Ποικίλο Όρος έχουν εντοπιστεί και φωτογραφηθεί Σπίνοι, Κοτσύφια, Τσίχλες, Τρυγόνια, Κουκουβάγιες, Κούκοι, Γεράκια, Πέρδικες, Αλεπούδες, Λαγοί, Νυφίτσες, Χελώνες, 400 είδη αγριολούλουδα, 12 είδη ορχιδέες, 32 είδη πεταλούδες.

Αρχαιολογικοί χώροι

Η υψηλότερη κορφή Ζαχαρίτσα (453 μ.) φέρει το όνομα του αγωνιστή του 1821 Συμεών Ζαχαρίτσα, ο δε χώρος των Στρατοπέδων Χαϊδαρίου είναι οι πλαγιές που ο Γιώργης Καραϊσκάκης έδωσε τη Μάχη του Χαϊδαρίου με τον Ιμπραήμ.

Έχουν εντοπιστεί επίσης εγκαταλελειμμένοι οικισμοί, με ρυμοτομική διάταξη και βαριά πέτρινα τοιχώματα, στις πλαγιές του Ποικίλου Όρους προς την πλευρά του Ασπροπύργου πάνω από τα Νεόχτιστα καθώς και στην περιοχή πάνω από την Αφαία Σκαραμαγκά

Δράσεις

Ένας από του βασικούς ρόλους του Ποικίλου είναι η δυνατότητα αναψυχής και ψυχαγωγίας που προσφέρει στους επισκέπτες του. Προσφέρεται για πεζοπορία, ελαφριά άθληση ή ανάπαυση. Αναλυτικότερα:

Την περιοχή διασχίζουν 16.397 μέτρα ως κύριος οδικός άξονας του βουνού και 5.150 μέτρα των κύριων προσβάσεων σε αυτόν, που το πλάτος, η κλίση και η βατότητά τους επιτρέπουν την άνετη και ασφαλή κίνηση του κοινού.

Η βλαστητική εικόνα της περιοχής, παρά τον περιορισμένο αριθμό των ειδών, παρουσιάζει μια σχετική ποικιλία. Υπάρχουν πολλές θέσεις θέας απ’ όπου αναδεικνύεται το τοπίο της Αθήνας και μέχρι την Αίγινα και τη Σαλαμίνα.

Η άσκηση των δραστηριοτήτων αναψυχής στις πλαγιές του Ποικίλου εκτιμάται ότι έχει ελάχιστη εξάρτηση από οικονομικούς παράγοντες και η χρονοαπόσταση είναι πολύ μικρή από τις γύρω κατοικημένες περιοχές. Ενώ, δεν υπάρχουν γειτονικές «ανταγωνιστικές» περιοχές με την ίδια ποιότητα φυσικού πόρου. Σήμερα σε ολόκληρη την έκτασή του ασκούνται κατά κανόνα δραστηριότητες υπαίθριας αναψυχής. Οι δραστηριότητες αυτές όπως προαναφέρθηκε, είναι κυρίως οι εξής:

• Πεζοπορία στους χωματόδρομους.
• Ανάπαυση στους ειδικά διαμορφωμένους με καθιστικά χώρους και θέσεις.
• Περίπατος με σκύλο.
• Άθληση (εκπαιδευτικές δραστηριότητες, σχολικές και άλλες, σχετικές με το φυσικό Περιβάλλον).
• Ποδηλασία στους δρόμους.
• Παιχνίδι στις οργανωμένες παιδικές χαρές.
• Πρόσβαση

Στο Ποικίλο βρίσκονται οργανωμένοι και λειτουργικοί χώροι πρασίνου, αναψυχής, ξεκούρασης και περιπάτου.

Αναλυτικότερα αναφέρονται οι τρόποι πρόσβασης στο όρος:

1. Είσοδος Καματερού:
Περιλαμβάνει μικρό αναψυκτήριο, παιδική χαρά, πεζόδρομους, πράσινο, κλπ

2. Πάρκο Φοίνικα – Πύλη Λατομείου Μαλατέστα στο Περιστέρι:
Περιλαμβάνει χώρους περιπάτου, χώρους πρασίνου, κλπ

3. Πάρκο Νεολαίας στο Χαϊδάρι:
Περιλαμβάνει πρότυπη παιδική χαρά, μίνι γκολφ, πεζοδρόμους, καθιστικά, χώρους πρασίνου, αναψυκτήριο, κλπ

4. Άλσος Δαφνίου στο Χαϊδάρι:
Περιλαμβάνει δασικό πράσινο, δρόμους περιπάτου, καθιστικά, κιόσκια, κλπ

5. Είσοδος Αγίας Βαρβάρας:
Περιλαμβάνει χώρους πρασίνου, πεζοδρόμους, χώρους θέας, στάθμευσης, αναψυκτήριο, κλπ.

Πηγή: rosiniol.wordpress.com

Δείτε περισσότερα "Μαθήματα πατριδογνωσίας": https://eduadvisor.gr/index.php/arthra/patridognwsia