Τα Φάρσαλα μέσα από την ιστορία του χαλβά

Άραγε ποια είναι η πρώτη λέξη που σας έρχεται στο μυαλό ακούγοντας τη λέξη “χαλβάς? Γλυκό, πανηγύρια, νηστεία, ίσως… χαλβάς Φαρσάλων? Όποιο από αυτά σκεφτήκατε, είναι σωστά! Ο χαλβάς είναι το διασημότερο τοπικό προϊόν της πόλης των Φαρσάλων και ταξιδεύει το όνομα της πολύ πιο μακριά από τα σύνορα της Ελλάδας. Σίγουρα τον έχουμε συναντήσει να πωλείται σε πανηγύρια αλλά και σε περίοδο νηστείας έχει τη τιμητική του. Πέρα από αυτά όμως, τι πραγματικά γνωρίζουμε για τον χαλβά και τα Φάρσαλα?

Λίγα λόγια για τα Φάρσαλα

Στην άκρη του θεσσαλικού κάμπου, περίπου 45 χιλιόμετρα νότια της Λάρισας, βρίσκονται τα γνωστά σε όλους μας Φάρσαλα (ή Φάρσαλος) που μαζί με τα χωριά έχει περίπου 25000 κατοίκους. Είναι χτισμένη στη φυσική οδό που συνδέει τη Θεσσαλία με τη νότια Ελλάδα και σύμφωνα με τον Ευριπίδη, υπήρξε η πατρίδα του Αχιλλέα. Κατοικήθηκε από την αρχαιότητα (4η χιλιετία πΧ) και αποτελούσε σημαντική πηγή οικονομικής ευημερίας ενώ έχει πολλές και διαφορετικές δυνατότητες ανάπτυξης. Οι κάτοικοι των Φαρσάλων ασχολούνται με τη γεωργία, τη κτηνοτροφία, τη κλωστοϋφαντουργία.

Η ιστορία του Χαλβά

Η ονομασία του “χαλβά” προέρχεται από την αραβική ρίζα حلوى (ή hulw) που σημαίνει γλυκό. Δεν γνωρίζουμε πότε ακριβώς ήρθε στην Ελλάδα (πιθανολογείται προς το τέλος του 12ου αιώνα), όμως στη Θεσσαλία ξεκινάει στα χρόνια της τουρκοκρατίας. Στα Φάρσαλα, παρασκευαζόταν διάφορα είδη χαλβά από Τούρκους κυρίως τεχνίτες όπως οι Ισά, Σιάχης και Χαλίλης. Ο καλύτερος όμως τεχνίτης του χαλβά ήταν ο Τούρκος Νουρής που πήρε αρχικά για βοηθούς τον Καλταμπάνη, Οικονόμου και τον Σπανό ενώ αργότερα έγιναν συνέταιροι του. Το χαλβαδοποιείο τους βρισκόταν στην συμβολή των οδών Επαγγελματιών και 25ης Μαρτίου, εκεί που βρίσκεται σήμερα το κατάστημα Μητρογώγου.

Άριστοι τεχνίτες του χαλβά αναδείχτηκαν επίσης οι Κ. Γωβέλης και Κουλιάμπας. Το 1890 ο Κ. Γωβέλης άνοιξε το δικό του χαλβαδοποιείο και στη συνέχεια έκαναν το ίδιο ο Σπανός και Κωνσταντίνου. Μετά τον Ελληνοτουρκικό πόλεμο (1897) ο Νουρής έφυγε για τη Τουρκία πουλώντας την επιχείρηση του σε κάποιον Μπουλασίκη (για 15 δραχμές). Το 1908 ανοίγει το δικό του χαλβαδοποιείο ο Α. Συρόπουλος και στη συνέχεια οι Δημουλάς, Φέκκας, Δεληδημητρίου, Καπιτσίνας, Καταραχιάς, Παϊπάης, Αρβανιτοζήσης, Αρχοντής, Μανετζής και με αυτόν τον τρόπο συνεχίζεται η ιστορία του μέχρι σήμερα.

Τα είδη του χαλβά

Αρχικά, οι τεχνίτες παρασκεύαζαν πέντε είδη χαλβά. Τον “πιρίντς χαλβά” (που τον έφτιαχναν με αλεσμένο ρύζι και ζάχαρη), τον «σουσάμ χαλβά», (φτιαχνόταν με σουσάμι ή στραγάλια, ζάχαρη και άμυλο), τον «ασουτέ χαλβά» (που ενώ ήταν νόστιμος, δύσκολα διατηρούταν), τον «κομμάτ χαλβά» (ήταν σκληρός, λευκός, κομμένος σε κομμάτια και τον πουλούσαν μόνο στο παζάρι του Αυγούστου) και ο “σαπουνέ χαλβάς” (χαλβάς με βούτυρο) που τελικά επικράτησε όλων των άλλων για τη πλούσια γεύση και τη νοστιμιά του. Τα Φάρσαλα έγιναν τόσο διάσημα για τον σαπουνέ χαλβά τους που τώρα πια ονομάζεται “φαρσαλινός χαλβάς”. Σήμερα ο φαρσαλινός χαλβάς είναι το χαρακτηριστικό γλύκισμα σε όλα τα πανηγύρια και εκδηλώσεις της Θεσσαλίας (και όχι μόνο) και έτσι πήρε το όνομα “πανηγυριώτικος” ή και “γλύκισμα της Παναγιάς”.

Διαδικασία και μυστικά του φαρσαλινού χαλβά

Για να φτιάξει κανείς αυτό τον απίστευτο χαλβά, δεν αρκεί μόνο η καλή ποιότητα των υλικών του ( ρυζάλευρο, αμύγδαλα, νισεστές, βούτυρο), αλλά χρειάζεται έμπειρο τεχνίτη με καλό χέρι ώστε να τιθασεύει τη παχύρρευστη μάζα μέσα στο περιστρεφόμενο χάλκινο καζάνι με μια ξύλινη κουτάλα και να πετύχει τη τέλεια καραμελωμένη κρούστα.

Στα τοιχώματα του καυτού καζανιού ενώνεται η ζάχαρη με το βούτυρο δημιουργώντας τη καραμέλα και ο τεχνίτης με τη μεγάλη κουτάλα του τη σπρώχνει προς το κέντρο του καζανιού ώστε να υπάρξει ομοιομορφία στο μείγμα. Στη συνέχεια, το αδειάζει σε ταψιά ώστε να κρυώσει και να στερεοποιηθεί. Ο αείμνηστος Τάκης Δεληδημητρίου υποστήριζε πως όλη η τέχνη του χαλβά βρίσκεται όχι μόνο στο ψήσιμο του αλλά στο πότε και πως θα ρίξει ο τεχνίτης τα υλικά μέσα στο καζάνι. Το ανακάτεμα του χαλβά χρειάζεται περίπου μια ώρα.

Η αλήθεια είναι ότι δεν θα μπορούσαμε να φτιάξουμε τον συγκεκριμένο χαλβά στο σπίτι. Αρχικά γιατί δεν γνωρίζουμε όλα τα υλικά όπως και δεν μπορούμε να έχουμε τον εξοπλισμό που χρησιμοποιείται στην παραγωγή του χαλβά. Υπάρχουν συνταγές που πλησιάζουν λίγο σε γεύση ώστε να παρηγορηθούμε μέχρι να πάμε Φάρσαλα ή έστω σε κάποιο πανηγύρι ώστε να αγοράσουμε.

Η χρυσή εποχή και η κρίση του χαλβά

Πριν κατασκευαστεί η νέα εθνική οδός Αθηνών- Θεσσαλονίκης, οι ταξιδιώτες περνούσαν μέσα από τα Φάρσαλα. Την εποχή εκείνη, τα εργαστήρια του χαλβά λειτουργούσαν όλο το 24ωρο για να εξυπηρετήσουν τους ταξιδιώτες. Αυτή η εποχή θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως η “χρυσή” εποχή του φαρσαλινού χαλβά. Όταν κατασκευάστηκε η νέα εθνική οδός Αθήνας- Θεσσαλονίκης, άρχισε η μεγάλη κρίση. Τον περίφημο “σαπουνέ” χαλβά, τον μιμήθηκαν πολλοί αλλοιώνοντας τη γεύση του όπως και τη φήμη του.

Γιορτή χαλβά

Κάθε χρόνο, ο δήμος Φαρσάλων διοργανώνει τη γιορτή του χαλβά, με τη συμμετοχή του Συλλόγου Χαλβαδοποιών–Ζαχαροπλαστών και τη συμβολή της Περιφέρειας Θεσσαλίας και του Επιμελητηρίου Λάρισας. Ο στόχος των εκδηλώσεων είναι η προβολή του χαλβά Φαρσάλων, η διάδοση της πολιτιστικής μας κληρονομιάς. Επίσης, οι εκδηλώσεις αυτές βοηθούν την ανάπτυξη εμπορικών και επαγγελματικών σχέσεων όπως και την προώθηση προϊόντων τοπικών παραγωγών και επιχειρήσεων.

Πηγή: maxmag.gr

Δείτε περισσότερα "Μαθήματα πατριδογνωσίας": https://eduadvisor.gr/index.php/arthra/patridognwsia