Των Μετεώρων οι μονές

Σε ένα περιβάλλον όπου συνδυάζονται αρμονικά το φυσικό κάλλος, η ανθρώπινη δημιουργία και η κατανυκτική ατμόσφαιρα, στον ορεινό όγκο των Αντιχασίων, απλώνεται το μοναστικό συγκρότημα των Μετεώρων, δεύτερο τη τάξει στον ελλαδικό χώρο από άποψη μεγέθους και σπουδαιότητας μετά το Άγιον Όρος.

Το «πέτρινο δάσος» των Μετεώρων, όπως αποκαλείται συχνά, αποτελείται από θεόρατους βράχους, γλυπτά σμιλεμένα με τέχνη από τη θεία πνοή της φύσης. Οι επιβλητικοί αυτοί βράχοι, που συνιστούν ένα πραγματικά μοναδικό γεωλογικό φαινόμενο, καλύπτουν μια έκταση τριάντα περίπου χιλιομέτρων.

Λόγω της εξέχουσας σημασίας τους ως πολιτιστικού και φυσικού αγαθού, τα Μετέωρα συμπεριελήφθησαν το 1989 στον κατάλογο των Μνημείων Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO.

Σύμφωνα με την επικρατέστερη άποψη, οι πρώτοι ασκητές-αναχωρητές εγκαταστάθηκαν στην περιοχή των Μετεώρων το 12ο αιώνα. Στα μέσα του 14ου αιώνα ο μοναχός Νείλος συγκέντρωσε γύρω από τη σκήτη της Δούπιανης τους μοναχούς που ζούσαν απομονωμένοι σε σπηλιές των βράχων, θέτοντας κατ' αυτόν τον τρόπο τις βάσεις του μοναχισμού στα Μετέωρα.

Το 15ο αιώνα η μοναστική ζωή στα Μετέωρα παρουσίασε κάμψη εξαιτίας της κατάκτησης της Θεσσαλίας από τους Οθωμανούς Τούρκους (τέλη 14ου αιώνα) και της κατάρρευσης της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας.

Όμως, από τις τελευταίες δεκαετίες του 15ου αιώνα τα Μετέωρα άρχισαν να ανακάμπτουν. Ο επόμενος αιώνας, ο 16ος, ήταν περίοδος ακμής για τη μοναστική πολιτεία της Θεσσαλίας, καθώς ιδρύθηκαν νέες μονές και οικοδομήθηκαν νέα καθολικά και άλλα μοναστηριακά κτίσματα.

Στις αρχές του 19ου αιώνα οι μονές των Μετεώρων γνώρισαν καταστροφές και λεηλασίες από τα στρατεύματα του Αλή πασά.

Βάσει των στοιχείων που έχουμε στη διάθεσή μας από ιστορικές μαρτυρίες, η μοναστική πολιτεία των Μετεώρων διέθετε παλαιότερα περί τις τριάντα μονές, οι περισσότερες από τις οποίες είχαν ιδρυθεί στο 14ο αιώνα. Από τις εν λόγω μονές έξι είναι εκείνες που έχουν αναστηλωθεί και λειτουργούν έως σήμερα:

Η μονή του Αγίου Νικολάου του Άσμενος ή Αναπαυσά. Είναι η πρώτη που συναντούν όσοι ακολουθούν τη διαδρομή από το χωριό Καστράκι προς τα Μετέωρα. Επίσημοι κτήτορες της μονής θεωρούνται ο μητροπολίτης Λαρίσης Διονύσιος και ο έξαρχος (πρωτοσύγκελλος) Σταγών Νικάνορας. Το καθολικό της, αφιερωμένο στον Άγιο Νικόλαο, οικοδομήθηκε στις αρχές του 16ου αιώνα και τοιχογραφήθηκε το 1527 από τον περίφημο εκπρόσωπο της Κρητικής Σχολής Θεοφάνη Στρελίτζα ή Mπαθά.

Η μονή του Ρουσάνου ή Αρσάνη. Κατά την κρατούσα άποψη, η μονή ιδρύθηκε στο α' μισό του 16ου αιώνα από τους ηπειρώτες μοναχούς Μάξιμο και Ιωάσαφ. Το καθολικό της, ναός αγιορείτικου τύπου, αφιερωμένος στη Μεταμόρφωση του Σωτήρα, οικοδομήθηκε στα μέσα του 16ου αιώνα και τοιχογραφήθηκε το 1560/61. Στο μοναστηριακό συγκρότημα υπάρχει και ναΐσκος αφιερωμένος στην Αγία Βαρβάρα.

Η μονή της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος, γνωστή ως Μεγάλο Μετέωρο. Η μεγαλύτερη από τις υφιστάμενες μονές των Μετεώρων είναι χτισμένη πάνω στον Πλατύ Λίθο, τον ψηλότερο βράχο της περιοχής. Πρώτος οικιστής και κτήτορας της μονής υπήρξε ο Aθανάσιος ο Mετεωρίτης, μια από τις σημαντικότερες μοναστικές φυσιογνωμίες. Το 14ο αιώνα ιδρύθηκε από τον Αθανάσιο και συμπληρώθηκε από το μοναχό Ιωάσαφ, πρώην πρίγκιπα και γιο του σέρβου βασιλιά Συμεών Ούρεση, το ιερό του σύγχρονου καθολικού, που αποτέλεσε το παλαιότερο καθολικό της μονής και τοιχογραφήθηκε το 1483. Το 1544/45 οικοδομήθηκε το σύγχρονο καθολικό, που συμπεριέλαβε το παλαιότερο και τοιχογραφήθηκε το 1552.

Η μονή των Αγίων Πάντων ή Βαρλαάμ. Η δεύτερη (μετά το Mεγάλο Mετέωρο) σε μέγεθος μονή των Mετεώρων οφείλει την ονομασία της στον ασκητή-αναχωρητή Bαρλαάμ, ο οποίος ανέβηκε πρώτος στο βράχο, στα μέσα του 14ου αιώνα, ίδρυσε το ναΐσκο των Τριών Ιεραρχών και έχτισε μερικά κελιά. Το 1518 εγκαταστάθηκαν στον ερημωμένο τότε βράχο οι γιαννιώτες αδελφοί Νεκτάριος και Θεοφάνης, οι οποίοι οικοδόμησαν εκ νέου το ναΐσκο των Τριών Ιεραρχών και αργότερα τους ναούς των Αγίων Πάντων και του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου. Το αθωνίτικου τύπου καθολικό, που τιμάται στη μνήμη των Αγίων Πάντων, ιδρύθηκε το 1541/42 και τοιχογραφήθηκε το 1548. Ο ευρύχωρος εσωνάρθηκας ιστορήθηκε το 1566.

Η μονή της Αγίας Τριάδας. Ιδρύθηκε το 1438 ή, κατ' άλλους, το 1476. Το καθολικό της μονής, δικιόνιος σταυροειδής ναός με χαμηλό τρούλο, τοιχογραφήθηκε το 1741 (υπήρχε πάντως και παλαιότερο στρώμα τοιχογραφιών). Ο θολοσκέπαστος εσωνάρθηκας οικοδομήθηκε το 1689 και τοιχογραφήθηκε το 1692. Το παρεκκλήσι του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου οικοδομήθηκε και τοιχογραφήθηκε το 1682.

Η μονή του Αγίου Στεφάνου. Ως κτήτορες της μονής, που είναι χτισμένη στο νοτιότερο βράχο των Μετεώρων, αναφέρονται ο όσιος Aντώνιος, γόνος της οικογένειας των Καντακουζηνών, και ο ιερομόναχος Φιλόθεος (αυτός ανακαίνισε το παλαιότερο καθολικό περί τα μέσα του 16ου αιώνα). Το 1545 η μονή κατέστη σταυροπηγιακή, προνόμιο που διατήρησε επί δύο περίπου αιώνες. Το σύγχρονο καθολικό της μονής, αγιορείτικου τύπου, χρονολογείται από το 1798, τιμάται δε στη μνήμη του Αγίου Xαραλάμπους. Το παλαιό καθολικό, αφιερωμένο στον Άγιο Στέφανο, οικοδομήθηκε στα μέσα του 14ου αιώνα και τοιχογραφήθηκε στα μέσα του 16ου αιώνα.

*Φωτογραφία: Οι επιβλητικοί βράχοι των Μετεώρων

*Πηγή φωτογραφίας: Διαδικτυακός τόπος Επιμελητηρίου Τρικάλων

Βαγγέλης Στεργιόπουλος

Δείτε περισσότερα "Μαθήματα πατριδογνωσίας": https://eduadvisor.gr/index.php/arthra/patridognwsia