Τα τείχη της Θεσσαλονίκης

Η Θεσσαλονίκη ιδρύθηκε ως αστικό κέντρο το 316 π.Χ. από τον Κάσσανδρο, στο πλαίσιο της οικιστικής πολιτικής των διαδόχων του Μεγάλου Αλεξάνδρου, που αποσκοπούσε στη δημιουργία ισχυρών πόλεων σε θέσεις στρατηγικής σημασίας για την επικοινωνία του μακεδονικού κράτους με τον υπόλοιπο κόσμο.

Η κατάκτηση της Θεσσαλονίκης από τους Ρωμαίους και η κατασκευή της Εγνατίας οδού, που ένωνε το Δυρράχιο με τον Έβρο, σηματοδότησαν τη ραγδαία ανάπτυξη της πόλης και συνέβαλαν στην ανάδειξή της σε μεγάλο εμπορικό, πολιτικό και στρατιωτικό κέντρο.

Η ρωμαϊκή πόλη-πρωτεύουσα των Βαλκανίων μετατράπηκε σταδιακά σε χριστιανικό κέντρο. Τα τείχη και τα μνημεία των Βυζαντινών Χρόνων καθόρισαν, πέραν πάσης αμφιβολίας, την ιστορική φυσιογνωμία της Θεσσαλονίκης.

Στα τέλη του 4ου αιώνα τα λείψανα της ελληνιστικής και της ρωμαϊκής οχύρωσης της πόλης ενσωματώθηκαν στο νέο οχυρωματικό περίβολο, ο οποίος ενισχύθηκε με εναλλασσόμενους τριγωνικούς προβόλους και τετράγωνους πύργους, καθώς και προτείχισμα.

Κατά τη Βυζαντινή Περίοδο έλαβαν χώρα επισκευές και προσθήκες, ενώ η τελική μορφή των τειχών (όπως τα γνωρίζουμε σήμερα) οφείλεται σε επεμβάσεις των Οθωμανών.

Στο βορειοανατολικό τμήμα του περιβόλου των τειχών έχει προσκολληθεί, από την εξωτερική πλευρά, η Ακρόπολη, που ακολουθεί τη γενική διάταξη του τείχους στην Κάτω Πόλη, δηλαδή την εναλλαγή ορθογώνιων πύργων και αμυντικών τριγωνικών προβόλων στα πλέον ευπρόσβλητα σημεία.

Το βορειοανατολικό άκρο της Ακρόπολης καταλαμβάνει το ξακουστό φρούριο του Επταπυργίου (Γεντί Κουλέ), μετασκευή προϋπάρχοντος βυζαντινού φρουρίου, η οποία έλαβε χώρα το 1431, αμέσως μετά την κατάληψη της πόλης από τους Τούρκους. Το πολυγωνικό φρούριο οφείλει την ονομασία του στους επτά ορθογώνιους πύργους που το αποτελούν, μαζί με τον περίβολο και τον κεντρικό πύργο της εισόδου, που έχει σχήμα Π.

Επί Τουρκοκρατίας το φρούριο χρησιμοποιήθηκε ως έδρα του τούρκου διοικητή, ενώ στα τέλη του 19ου αιώνα προστέθηκαν κτίρια και βοηθητικοί χώροι, προκειμένου να επιτευχθεί η μετατροπή του Επταπυργίου σε φυλακές (γνωστές με την τουρκική ονομασία Γεντί Κουλέ).

Το αποκαλούμενο διάμεσο τείχος διαχώριζε την Ακρόπολη από την περιοχή της Άνω Πόλης, το βορειότερο και ψηλότερο τμήμα του παλαιού οικιστικού πυρήνα της Θεσσαλονίκης. Το βυζαντινό τείχος που περικλείει την Άνω Πόλη ακολουθεί τη μορφολογία του βραχώδους εδάφους της περιοχής προς την Ακρόπολη.

Η Πύλη της Άννας Παλαιολογίνας (στο βορειοανατολικό άκρο του διάμεσου τείχους), που διανοίχθηκε το 1355, κατά την παραμονή της αυτοκράτειρας στη Θεσσαλονίκη, οδηγούσε από το εσωτερικό της πόλης στην εκτός των τειχών περιοχή, ενώ ο κυκλικός Πύργος της Αλύσεως ή Πύργος του Τριγωνίου, στο βόρειο άκρο των ανατολικών τειχών της Θεσσαλονίκης (από το σημείο αυτό εισχώρησαν οι Τούρκοι στην πόλη το 1430), κατασκευάστηκε το 15ο αιώνα, ενσωματώνοντας προγενέστερο τετράγωνο πύργο της βυζαντινής οχύρωσης.

*Φωτογραφία: Τείχη Θεσσαλονίκης

Βαγγέλης Στεργιόπουλος

Δείτε περισσότερα "Μαθήματα πατριδογνωσίας": https://eduadvisor.gr/index.php/arthra/patridognwsia