Δήλος, στο επίκεντρο από την αρχαιότητα

Στην καρδιά των Κυκλάδων, νοτιοδυτικά της Μυκόνου, η Δήλος υπήρξε στην αρχαιότητα ιερό νησί, τόπος γέννησης του Απόλλωνα και της Άρτεμης κατά τη μυθολογία.

Ο φημισμένος αρχαιολογικός χώρος της Δήλου, γυμνός από βλάστηση αλλά εξαιρετικά λαμπρός κάτω από το φως του ήλιου, δέχεται κάθε χρόνο το προσκύνημα χιλιάδων ελλήνων και ξένων επισκεπτών.

Τα πρώτα ίχνη κατοίκησης στο νησί ανάγονται στην 3η χιλιετία π.Χ. Το πανελλήνιο ιερό, στο οποίο υπήρχε λατρεία από τους Μυκηναϊκούς Χρόνους, άρχισε να οργανώνεται τον 7ο αιώνα π.Χ., όταν η Δήλος κατέστη ονομαστό ιερό κέντρο των Ιώνων.

Ύστερα από την κυριαρχία της Νάξου (7ος αιώνας π.Χ.) και τη βραχύχρονη καλλιτεχνική παρουσία της Πάρου (6ος αιώνας π.Χ.) στη Δήλο, η Αθήνα ήταν τελικά αυτή που επιβλήθηκε πολιτικά και πολιτιστικά στο ιερό νησί, από τα μέσα περίπου του 6ου αιώνα π.Χ. έως τα τέλη του 4ου αιώνα π.Χ. (με εξαίρεση μικρά διαστήματα).

Το 314 π.Χ. η Δήλος ανακηρύχθηκε ελεύθερη και ανεξάρτητη. Το 166 π.Χ. οι Ρωμαίοι παραχώρησαν τη Δήλο στους Αθηναίους και πάλι. Κύρια χαρακτηριστικά της δεύτερης αθηναϊκής κυριαρχίας υπήρξαν η εκδίωξη των κατοίκων του νησιού, η ανακήρυξη της Δήλου σε ελεύθερο λιμάνι από τους Ρωμαίους και η συνακόλουθη ραγδαία οικονομική ανάπτυξή της.

Το 88 και το 69 π.Χ. η Δήλος δέχτηκε καταστροφικές επιθέσεις από το βασιλιά του Πόντου Μιθριδάτη. Από τότε περιέπεσε σε παρακμή. Το 2ο και τον 3ο αιώνα μ.Χ. διαδόθηκε στο μικρό οικισμό της Δήλου ο χριστιανισμός.

Οι ανασκαφικές έρευνες στο νησί άρχισαν το 1873 από τη Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή. Αναστηλωτικές εργασίες έχουν πραγματοποιήσει η Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή και η ΚΑ' Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων.

Τα σημαντικότερα μνημεία και αρχιτεκτονικά σύνολα του αρχαιολογικού χώρου είναι τα ακόλουθα:

• Η αγορά των Ερμαϊστών ή Κομπεταλιαστών, ανοιχτή πλατεία δίπλα στο λιμάνι, από τις σπουδαιότερες αγορές της ελληνιστικής πόλης (τέλη 2ου αιώνα π.Χ.).
• Ο ναός των Δηλίων (Μέγας Ναός), ανολοκλήρωτος περίπτερος δωρικός ναός, ο μεγαλύτερος από τους τρεις του Απόλλωνα.
• Το άνδηρο των λεόντων, αφιέρωμα των Ναξίων (τέλη 7ου αιώνα π.Χ.). Τα μνημειώδη μαρμάρινα λιοντάρια (αρχικά δεκαέξι, σώζονται ολόκληρα ή κομματιασμένα τα εννέα) έχουν μεταφερθεί στο Μουσείο. Στο άνδηρο όπου ήταν τοποθετημένα θα δείτε αντίγραφά τους.
• Το ίδρυμα των Βηρυτίων Ποσειδωνιαστών, αποτελούμενο από μια κεντρική αυλή με περιστύλιο, γύρω από την οποία υπάρχουν δωμάτια και ναΐσκοι (τέλη 2ου αιώνα π.Χ.).
• Το θέατρο, λίθινο, χωρητικότητας περίπου 5.500 θεατών (αρχές 3ου αιώνα π.Χ.).
• Ο ναός της Ίσιδος, δωρικός, στους πρόποδες του όρους Κύνθου (αρχές 2ου αιώνα π.Χ.).
• Ο ναός της Ήρας, δωρικός, χτισμένος (γύρω στο 500 π.Χ.) πάνω στα λείψανα αρχαιότερου ναού.
• Η οικία του Διονύσου, ιδιωτική κατοικία του τέλους του 2ου αιώνα π.Χ., που οφείλει την ονομασία της στο ψηφιδωτό του αιθρίου της (παριστάνει τον Διόνυσο πάνω σε έναν πάνθηρα). Αξίζει να προστεθεί ότι ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα ψηφιδωτά δάπεδα και άλλων κατοικιών (οικία των Προσωπείων, οικία των Δελφινιών, οικία των Τριτώνων).

Το Αρχαιολογικό Μουσείο της Δήλου, από τα σπουδαιότερα για την ιστορία της αρχαίας ελληνικής γλυπτικής, περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, γλυπτά που χρονολογούνται από τους Αρχαϊκούς έως και τους Ύστερους Ελληνιστικούς Χρόνους (7ος-1ος αιώνας π.Χ.), κεραμική από νησιωτικά, αττικά και κορινθιακά εργαστήρια (7ος-6ος αιώνας π.Χ.), έργα πηλοπλαστικής και μικροτεχνίας, ψηφιδωτά και τοιχογραφίες Ελληνιστικών Χρόνων.

Πυκνά δρομολόγια εκδρομικών σκαφών συνδέουν τη Δήλο με τη Χώρα της Μυκόνου. Στο νησί, στο οποίο κατοικούν μόνο αρχαιοφύλακες, δεν επιτρέπεται η διανυκτέρευση. H παραμονή σκαφών επιτρέπεται μόνο κατά τη διάρκεια της ημέρας.

Δυτικά της Δήλου απλώνεται η Ρήνεια, νησί με έντονο θαλάσσιο διαμελισμό και δύο κατ' ουσίαν τμήματα, που συνδέονται με στενό ισθμό. Κατά την αρχαιότητα υπήρχαν στο νησί πόλη, ιερό του Ηρακλή και τα νεκροταφεία της Δήλου, μετά την κάθαρση του ιερού νησιού από τους Αθηναίους το 426/425 π.Χ. και μέχρι τους Ρωμαϊκούς Χρόνους. Στους Νεότερους Χρόνους η Ρήνεια υπήρξε πειρατικό ορμητήριο.

Το νησί έχει λίγα σπίτια για βοσκούς και καλλιεργητές της γης, καθώς και θαυμάσιες παραλίες, που προτιμούν οι εκδρομείς με κότερα και ταχύπλοα σκάφη. Η Ρήνεια και η Δήλος (χωρίζονται με το στενό της Δήλου) ονομάζονται και Δήλες.

Στο βόρειο τμήμα του στενού της Δήλου, ανάμεσα στη Δήλο και τη Ρήνεια, βρίσκονται δύο νησίδες, ο Μικρός και ο Μεγάλος Ρεματιάρης. Ο δεύτερος είχε συνδεθεί στην αρχαιότητα με τη λατρεία της Eκάτης.

Βαγγέλης Στεργιόπουλος

Δείτε περισσότερα "Μαθήματα πατριδογνωσίας": https://eduadvisor.gr/index.php/arthra/patridognwsia