Λευκός Πύργος, διαχρονικό μνημείο της Θεσσαλονίκης

Σύμβολο της Θεσσαλονίκης, αλλά και το πλέον χαρακτηριστικό τοπόσημο της βορειοελλαδίτικης μεγαλούπολης, ο Λευκός Πύργος, ως διαχρονικό μνημείο αλλά και ως εκθεσιακός χώρος, προσφέρει στους επισκέπτες του τη δυνατότητα να πραγματοποιήσουν ένα γοητευτικό ταξίδι στο χρόνο.

Εξ όσων γνωρίζουμε από περιγραφές αλλά και παλαιές απεικονίσεις της Θεσσαλονίκης, ο Λευκός Πύργος κατέχει τη θέση του ενός από τους τρεις πύργους (ακριβέστερα, του ανατολικού πύργου) του θαλάσσιου τμήματος της οχύρωσης της πόλης, το οποίο κατεδαφίστηκε το 1867.

Ο κυλινδρικός οχυρωματικός πύργος (με ύψος 33,90 μ. και διάμετρο 22,70 μ.) οικοδομήθηκε κατά πάσαν πιθανότητα στα τέλη του 15ου αιώνα, δηλαδή μετά την κατάληψη της Θεσσαλονίκης από τους Τούρκους, προκειμένου να αντικαταστήσει έναν παλαιότερο βυζαντινό πύργο.

Ο Λευκός Πύργος διαθέτει ισόγειο, πέντε ορόφους και δώμα (με εξαιρετική θέα στην πόλη και τη θάλασσα), που επικοινωνούν με εσωτερικό κλιμακοστάσιο. Σε κάθε όροφο σχηματίζεται μια κεντρική κυκλική αίθουσα, με την οποία επικοινωνούν μικρότερα τετράπλευρα δωμάτια, ανοιγμένα στο πάχος του εξωτερικού τοίχου.

Στη μακρά ιστορική διαδρομή του ο πύργος άλλαξε κατά καιρούς ονομασίες και χρήσεις. Το 18ο αιώνα αναφέρεται ως Φρούριο της Καλαμαριάς, ενώ το 19ο αιώνα ως Πύργος των Γενιτσάρων και Πύργος του Αίματος (οι δύο τελευταίες ονομασίες συνδέονται με τη χρήση του πύργου ως φυλακής βαρυποινιτών).

Εξάλλου, οι ιστορικές μαρτυρίες και η εσωτερική διαρρύθμιση των χώρων φανερώνουν ότι ο πύργος, πέραν της αμυντικής χρήσης του, αποτέλεσε και στρατιωτικό κατάλυμα.

Μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης (Α' Βαλκανικός Πόλεμος, 26 Οκτωβρίου 1912) ο πύργος περιήλθε στο ελληνικό δημόσιο και γνώρισε εκ νέου διάφορες χρήσεις.

Κατά τα έτη 1983-1985 η 9η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων προέβη στην αναστήλωση του Λευκού Πύργου και στη μετατροπή του σε εκθεσιακό χώρο.

Το Σεπτέμβριο του 2008 εγκαινιάστηκε η μόνιμη έκθεση, που είναι αφιερωμένη στην πόλη της Θεσσαλονίκης και την ιστορική διαδρομή της, από την ίδρυσή της έως σήμερα.

Αναδεικνύοντας με τον καλύτερο τρόπο το μνημείο, η έκθεση, που οργανώθηκε από το Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού Θεσσαλονίκης, παρουσιάζει ιδιαίτερες πτυχές της ζωής της πόλης και στιγμές-ορόσημα της ιστορίας της, αναφέρεται δε στην κομβική γεωγραφική και εμπορική θέση της, στην πνευματική και πολιτιστική ζωή της, ακόμη και στις γεύσεις της.

Οι επισκέπτες του Λευκού Πύργου έχουν την ευκαιρία να πραγματοποιήσουν ένα νοερό ταξίδι στο παρελθόν, με τη βοήθεια των νέων τεχνολογιών (εφαρμογές εικόνας και ήχου, οθόνες αφής, παρουσίαση βίντεο και προβολή διαφανειών, ηχητικά ντοκουμέντα) και τη συνοδεία της ιδιαίτερης ατμόσφαιρας, του πνεύματος και των γεύσεων της Θεσσαλονίκης.

Βαγγέλης Στεργιόπουλος

Δείτε περισσότερα "Μαθήματα πατριδογνωσίας": https://eduadvisor.gr/index.php/arthra/patridognwsia