Βόλος, η γενέτειρα του Τζιόρτζιο ντε Κίρικο

Η συμμετοχή του ιταλού Εβαρίστο ντε Κίρικο ως επικεφαλής μηχανικού στην κατασκευή της σιδηροδρομικής γραμμής του Πηλίου στα τέλη του 19ου αιώνα στάθηκε η ευτυχής συγκυρία για τη γέννηση μιας προσωπικότητας διεθνούς εμβέλειας στο Βόλο, τον Ιούλιο του 1888.

Η πρωτεύουσα της Μαγνησίας θα μπορεί να καμαρώνει εις το διηνεκές για το γεγονός ότι ήταν η γενέτειρα μιας από τις πλέον σημαντικές αλλά και πλέον αμφιλεγόμενες φυσιογνωμίες της τέχνης του 20ού αιώνα, του ζωγράφου, γλύπτη και δοκιμιογράφου Τζιόρτζιο ντε Κίρικο (Giorgio de Chirico), γιου του προαναφερθέντος Εβαρίστο ντε Κίρικο.

Ο ίδιος ο ντε Κίρικο αναφέρει στην αυτοβιογραφία του τα εξής: «Ο Giorgio de Chirico γεννήθηκε στο Βόλο (Ελλάδα) στις 10 Ιουλίου του 1888 από πατέρα Φλωρεντινό και μητέρα Γενοβέζα. Πέρασε τα πρώτα χρόνια της νιότης του στην πατρίδα του κλασικού πολιτισμού. Έπαιξε κοντά στη θάλασσα που είδε να αποπλέει το καράβι των Αργοναυτών και στους πρόποδες του βουνού που γνώρισε τα παιδικά χρόνια του “ωκύποδος Αχιλλέως” και τις σοφές νουθεσίες του παιδαγωγού Κενταύρου. Στα δώδεκα χρόνια του παρακολουθούσε ήδη μαθήματα σχεδίου στην Αθήνα και επιδιδόταν στην αντιγραφή κλασικών αγαλμάτων, ερωτευμένος με τα αριστουργήματα της ελληνικής τέχνης».

Οξυδερκής και ανατρεπτικός, ο Τζιόρτζιο ντε Κίρικο, που υπήρξε μαθητής των μεγάλων ελλήνων ζωγράφων Γ. Ιακωβίδη, Γ. Ροϊλού και Κ. Βολανάκη στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, κατάφερε να συμπεριληφθεί στη χορεία των κορυφαίων δημιουργών και των σπουδαιότερων εκφραστών της τέχνης του 20ού αιώνα.

Φορέας νεωτεριστικών τάσεων και ένας από τους μεγάλους αιρετικούς του προηγούμενου αιώνα, ο ντε Κίρικο αντιμετώπισε την τέχνη ως μια διαρκή αναζήτηση, ως το πεδίο ενός ατέρμονου στοχασμού με θέσεις και συγκρούσεις. Κύριο χαρακτηριστικό όχι μόνον της καλλιτεχνικής δραστηριότητας αλλά και της ζωής εν γένει του ιδρυτή και κύριου εκπροσώπου της «μεταφυσικής ζωγραφικής» υπήρξαν οι αντίρροπες τάσεις και οι αντιφατικές αντιδράσεις.

Στο έργο του είναι εμφανείς οι επιδράσεις της ελληνικής παιδείας και τέχνης, έντονες οι ελληνικές αισθητικές αναζητήσεις και μνήμες. Ο ίδιος και πάλι φροντίζει να δώσει με ξεκάθαρο τρόπο το προσωπικό στίγμα του: «Η Ελλάδα είναι μια χώρα με τις σωστές διαστάσεις. Τίποτα δεν είναι υπερβολικά ψηλό ή χαμηλό. Είναι λες και η χώρα έχει γεννηθεί και μεγαλώσει μέσα σε ένα θερμοκήπιο. Ο ωκεανός και οι Άλπεις βρίσκονται μακριά από την Ελλάδα. Ακόμη και ο ουρανός και η θάλασσα δεν είναι ποτέ υπερβολικά μπλε. Σαν ένα διάφανο γκρίζο πέπλο να καλύπτει όλη τη χώρα. Τα βουνά δεν είναι ποτέ υπερβολικά ψηλά. Έχεις πάντα την εντύπωση ότι μπορείς να πας παντού με τα πόδια και χωρίς προσπάθεια. Τα ποτάμια δεν είναι ποτέ υπερβολικά πλατιά και υπάρχουν υδάτινα μονοπάτια που σε προσκαλούν να περιπλανηθείς στις όχθες τους και να αφεθείς σε φιλοσοφικό διαλογισμό. Όπως στον Ιλισσό, που έρρεε στην Αθήνα και που, κατά μήκος του, τις δροσερές καλοκαιριάτικες νύχτες, περπατούσε ο Σωκράτης με τη διανοούμενη εταίρα Ασπασία, συζητώντας και αναλύοντας μαζί της τα προβλήματα της ύπαρξης και του μέλλοντος».

Εις μνήμην και προς τιμήν του φημισμένου καλλιτέχνη του περασμένου αιώνα λειτουργεί σήμερα στο Βόλο το Κέντρο Τέχνης «Τζιόρτζιο ντε Κίρικο», σύγχρονο κτίριο στον πεζόδρομο της οδού Μεταμορφώσεως. Στους εκθεσιακούς χώρους του εκτίθενται έργα της ιδιαίτερα αξιόλογης συλλογής-δωρεάς Αλέξανδρου Δάμτσα (έργα ελληνικής ζωγραφικής και χαρακτικής του 19ου και του 20ού αιώνα) και φιλοξενούνται περιοδικές εκθέσεις ποικίλου εικαστικού ενδιαφέροντος.

* Φωτογραφία: Προκυμαία Βόλου, κτίριο Πανεπιστημίου Θεσσαλίας (φωτογράφος: Μιχάλης Πόρναλης)

Βαγγέλης Στεργιόπουλος

Δείτε περισσότερα "Μαθήματα πατριδογνωσίας": https://eduadvisor.gr/index.php/arthra/patridognwsia