Καθημερινά Γλωσσικά Λάθη

«Πήραμε τη ζωή μας λάθος» λέει ο θρυλικός στίχος του Γιώργου Σεφέρη. Αλήθεια, υπάρχει ζωή χωρίς λάθη; Η απάντηση είναι προφανής! Tα λάθη είναι αναπόσπαστο μέρος της ζωής και της διαδρομής κάθε ανθρώπου και λαού. Το ζητούμενο είναι να είναι διαχειρίσιμα και να οδηγούν στην αυτογνωσία και τη βελτίωση. Σε αυτή την κατηγορία, προφανώς, ανήκουν και τα γλωσσικά λάθη, λάθη που μοιάζουν τα τελευταία χρόνια-ίσως και δεκαετίες-να πληθαίνουν τροφοδοτώντας κάθε τόσο συζητήσεις και διαγνώσεις περί γλωσσικής κρίσης. Τα αίτια είναι πολλά και υπερβαίνουν τις προθέσεις του παρόντος άρθρου. Προτού δούμε μερικά από τα σημαντικότερα γλωσσικά ατοπήματα που παρατηρούνται καθημερινά τόσο στον γραπτό όσο και στον προφορικό μας λόγο, ας θέσουμε το ερώτημα γιατί είναι σημαντικό να μιλάμε και να γράφουμε σωστά. Η απάντηση βρίσκεται στη πολυδιάστατη φύση της ίδιας της γλώσσας: πολύ περισσότερο από εργαλείο επικοινωνίας, η γλώσσα είναι συνάμα και τρόπος σκέψης και σύλληψης του κόσμου, αντανάκλαση του μορφωτικού μας επιπέδου και μέρος της κοινωνικής μας εικόνας.

Ας δούμε τώρα κάποια από τα πιο «αντιπροσωπευτικά» λάθη της γλωσσικής μας καθημερινότητας.

Λάθη συντακτικά/εκφραστικά

– Η επίδραση ουκ ολίγων ρημάτων που διατηρούν τον αρχαίο τρόπο σύνταξης με γενική (προηγείται του αντιπάλου του, έτυχε θερμής υποδοχής, δράττομαι της ευκαιρίας κ.α), οδηγεί συχνά σε παρόμοια σύνταξη ρήματα που ουδέποτε συντάχθηκαν με γενική. Έτσι, ακούμε συχνά «αποποιείται των ευθυνών» αντί του ορθού «αποποιείται τις ευθύνες του» (ήδη από την ελληνιστική περίοδο το εν λόγω ρήμα συντάσσεται με αιτιατική), «δεν δικαιούσθε επιδόματος» αντί του ορθού «δικαιούστε επίδομα», «επιδέχεται κριτικής» αντί του σωστού «επιδέχεται κριτική», «διέφυγε της προσοχής» αντί του «διέφυγε την προσοχή».

– Συχνά χρησιμοποιείται το αναφορικό «που» στη θέση εμπροθέτων με αποτελέσματα ενίοτε και αντιαισθητικά, όπως «βρέθηκε το μαχαίρι που δολοφονήθηκε το θύμα», «τα εφόδια που θα βελτιωθείς» αντί των ορθότερων «με το οποίο», «με τα οποία» κ.ά.

– Οι λέξεις που συνοδεύονται από το «ως» πρέπει να τίθενται στην πτώση της λέξης στην οποία αναφέρονται, κάτι που συχνά καταστρατηγείται, ιδίως στον προφορικό λόγο. Π.χ «συνιστάται η αύξηση της μελέτης ως του καλύτερου μέσου…» κι όχι «ως το καλύτερο μέσο».

– Επίσης, συχνά παρατηρείται σύγχυση ανάμεσα στα «ως» και «σαν». Το «ως» χρησιμοποιείται για πραγματικές ιδιότητες, ενώ το «σαν» για παρομοιώσεις. Π.χ «διορίστηκε ως αναπληρωτής στη Ρόδο», αλλά «μη κάνεις σαν παιδί».

– Κάποια ρήματα με μέσο τύπο κατάληξης αλλά ενεργητική σημασία χρησιμοποιούνται από κάποιους ομιλητές με ποιητικό αίτιο, κάτι που αποτελεί σαφές λάθος π.χ το προϊόν επεξεργάζεται από ειδικούς. Τέτοια ρήματα (τα λεγόμενα αποθετικά) είναι: εκμεταλλεύομαι, μεταχειρίζομαι-διαχειρίζομαι, επεξεργάζομαι, λυμαίνομαι, αποφαίνομαι.

– Κραυγαλέο λάθος είναι και η συνύπαρξη της λέξης «πιο» με λέξη ήδη συγκριτικού βαθμού, όπως π.χ «τους πιο καλύτερους».

Λάθη γραμματικά

– Όλο και πιο συχνά παραβιάζεται στον γραπτό λόγο η διάκριση ανάμεσα στο ειδικό «ότι» και το αναφορικό «ό,τι», καθώς πολλοί γράφοντες δεν βάζουν την υποδιαστολή του αναφορικού, που αποτελεί και την ειδοποιό διαφορά τους.

– Μεγάλη «πηγή» προβλημάτων αποτελεί η προστακτική, στη χρήση της οποίας εμφανίζονται τα εξής λάθη: α. η τοποθέτηση της αύξησης –ε, που δεν έχει θέση στην έγκλιση αυτή. Πρόκειται για τα γνωστά «επανέλαβέ μου», «επέτρεψέ μου», «υπέγραψε εδώ», αντί των ορθών «επανάλαβε», «επίτρεψε», «υπόγραψε». β. συχνή η ορθογραφική σύγχυση μεταξύ προστακτικής παθητικού και ενεργητικού αορίστου, που οδηγεί στη λανθασμένη γραφή π.χ «προσπαθείστε» αντί του ορθού –ηστε, που είναι η ορθή κατάληξη για το β΄ πληθυντικό της προστακτικής ενεργητικής φωνής.

– Διαστάσεις επιδημίας λαμβάνει τα τελευταία χρόνια ο εξοβελισμός του τελικού -ς στα τριτόκλιτα επίθετα σε – ης ιδίως κατά τις συνεκφορές με ουσιαστικά, π.χ «απαιτείται διαρκή εγρήγορση» αντί του σωστού «διαρκής».

– Στις συνεκφορές δευτερόκλιτων θηλυκών ουσιαστικών σε –ος και επιθέτων, πολλοί παρασύρονται και εκφέρουν λανθασμένα τον πληθυντικό των επιθέτων, π.χ μεγάλοι λεωφόροι, δύσκολοι περίοδοι, αντί των ορθών μεγάλες λεωφόροι, δύσκολες περίοδοι.

– Συχνά παρατηρείται ατυχής αλληλεπίδραση μεταξύ συναφών επιρρημάτων, που διαφοροποιούνται νοηματικά από την κατάληξη, π.χ «τον συμπαθώ ιδιαιτέρως», όπου συγχέεται το «ιδιαιτέρως» με το «ιδιαίτερα». Ας θυμηθούμε τέτοια ζευγάρια:

απλώς=μόνο αλλά απλά=εύκολα

ιδιαίτερα=ξεχωριστά αλλά ιδιαιτέρως=προσωπικά, κατ΄ ιδίαν

αμέσως=γρήγορα αλλά άμεσα=κατευθείαν

ευχάριστα=με ευχαρίστηση αλλά ευχαρίστως=πρόθυμα

Λάθη στίξης

Η μεγαλύτερη αχίλλειος πτέρνα για του περισσότερους στον γραπτό λόγο είναι η στίξη και κυρίως η περίπτωση του κόμματος. Εδώ πραγματικά «το πέλαγο είναι βαθύ», τόσο βαθύ, που θα απαιτούσε ίσως ένα ξεχωριστό κείμενο. Ας θυμηθούμε, όμως, εν τάχει τις δύο βασικότερες αστοχίες κατά τη χρήση του.

α. συχνά παραβιάζεται ο θεμελιώδης κανόνας ότι δεν χωρίζουμε με κόμμα βασικούς όρους της πρότασης/φράσης, κι έτσι βλέπουμε κάθε τόσο «του είπα, ότι….».

β. Πλήρης απουσία κόμματος ή γενικά ή ειδικά σε θέσεις όπου απαιτείται, όπως στις εναρκτήριες λέξεις του τύπου «πράγματι», «πάντως», «ωστόσο», «εξάλλου».

Είναι προφανές ότι όλα τα παραπάνω αποτελούν μόνο ένα δείγμα και η καταγραφή λαθών στη χρήση της γλώσσας θα μπορούσε να συμπεριλάβει κι άλλα. Το βέβαιο είναι ότι απαιτείται διαρκής ενημέρωση, φροντίδα και συνειδητοποίηση εκ μέρους όλων για τη σπουδαιότητα της ορθής χρήσης της γλώσσας. Ίσως εννοούσε και αυτό ο Οδυσσέας Ελύτης -ανάμεσα στα άλλα- όταν είπε την περιβόητη φράση «μόνη έγνοια η γλώσσα μου στις αμμουδιές του Ομήρου».

Πηγή: filologika.gr

Δείτε περισσότερα "Γλωσσικά... πάθη": https://eduadvisor.gr/index.php/arthra/glwssika