«Χαλαροί» Γλωσσικοί Κανόνες (Μέρος Γ')

«Χαλαροί», διότι δεν είναι κατασταλαγμένοι, η διατύπωσή τους -στα βιβλία γραμματικής- είναι ελλειπτική (δεν καλύπτει όλες τις περιπτώσεις) και η εφαρμογή τους είναι χαώδης (ο καθένας τους εφαρμόζει όπως του αρέσει)

Η γραφή ξένων λέξεων και φράσεων

Ο κανόνας για τη μεταγραφή ξένων λέξεων

• Οι ξένες λέξεις που χρησιμοποιούνται σε ένα κείμενο πρέπει να γράφονται πάντα στη γλώσσα μας, με ελληνικούς χαρακτήρες (κόνσεπτ και όχι concept, βέρσιον και όχι version)
• Oι ξένες λέξεις που μεταφέρονται στα ελληνικά πρέπει να γράφονται με την απλούστερη ορθογραφία. Σύμφωνα με τη διατύπωση της Γραμματικής της Νεοελληνικής του Μανόλη Τριανταφυλλίδη (1941), «οι ξενικές λέξεις μεταγράφονται φωνητικά καθώς και οι μεταχριστιανικές γενικά λέξεις και καταλήξεις ξένης καταγωγής, που γράφονται με απλά φωνήεντα και με απλά σύμφωνα».
  Έτσι γράφουμε: Χόλιγουντ αντί Χόλλυγουντ, στιλ αντί στυλ, πίτα αντί πίττα, καβγάς αντί καυγάς, Σλάβος αντί Σλαύος.
• Άμεση συνέπεια του κανόνα είναι ότι στις μεταγραφές ξενικών λέξεων δεν χρησιμοποιούνται ποτέ κάποια γράμματα και συνδυασμοί γραμμάτων.
  Έτσι δεν χρησιμοποιούνται:
  τα η, υ, ει, υι, οι (αντ' αυτών μόνο το ι, π.χ. πάρτι, σίριαλ),
  το ω (αντ'αυτού το ο, π.χ.μαγιό, πανό, γιοτ),
  το αι (αντ'αυτού το ε, π.χ. τρένο, Βολτέρος),
  το αυ, ευ (αντ'αυτών τα αβ, εβ ή αφ,εφ, π.χ. καβγάς)
  το διπλό σύμφωνο γγ (αντ'αυτού το γκ, π.χ. ξίγκι) και
  τα διπλά σύμφωνα τ τ, λλ, νν κ.λπ. (αντ'αυτών τα αντίστοιχα απλά σύμφωνα τ, λ, ν κλπ, π.χ. Κένεντι, πίτα, χολ)
• Οι παραπάνω κανόνες ισχύουν και για τα κύρια ονόματα: Σέξπιρ, Βολτέρος, Τσόρτσιλ

Προτεινόμενες εκτροπές από τον κανόνα

Ο κανόνας είναι σαφής, είναι όμως περιττό να επισημάνουμε ότι σπάνια εφαρμόζεται πιστά στην πράξη. Γι' αυτό προτείνεται να ακολουθούνται οι παρακάτω πρακτικές που είναι πολύ πιο κοντά στην πραγματικότητα.

• Δεν βλάπτει να χρησιμοποιούνται κάπου-κάπου λέξεις με τη λατινική τους γραφή (χωρίς να το παρακάνουμε όμως).
  Η πρακτική αυτή αφορά κυρίως λέξεις που είναι είτε διεθνείς είτε δύσκολο να μεταφρασθούν με ακρίβεια στα ελληνικά είτε πολύ γνωστές ήδη στους αναγνώστες στους οποίους απευθύνεται το κείμενο (είτε όλα αυτά μαζί). Έτσι, τις περισσότερες φορές είναι προτιμότερο να γράφουμε λέξεις όπως design, concept, version, deja vu, deal, facebook με λατινικούς χαρακτήρες παρά με ελληνικούς.
• Το ίδιο, δηλαδή η γραφή με λατινικούς χαρακτήρες, μπορεί να ισχύσει κατά περίπτωσιν και για τα κύρια ονόματα.
  Πάντως, η πρακτική αυτή μπορεί να ενοχλήσει αν πρόκειται για ονόματα που είναι έστω και ελάχιστα οικεία με την ελληνική τους γραφή.
  Επίσης, είναι παράλογο να αποδίδονται στα Λατινικά λέξεις και ονόματα που προέρχονται από γλώσσες που δεν χρησιμοποιούν το λατινικό αλφάβητο. Έτσι, τα ρωσικά, κινεζικά, αραβικά κ.ά. ονόματα αποδίδονται, όπως είναι ευνόητο, πάντα με ελληνικούς χαρακτήρες (Τολστόι και όχι Tolstoy). Ας σημειωθεί πάντως, ότι αυτό το τελευταίο δεν εφαρμόζεται στη μετάφραση επίσημων εγγράφων (της ΕΕ, λόγου χάρη) όπου προδιαγράφεται η απόδοση ξένων ονομάτων και τοπωνυμιών με τη λατινική τους γραφή (ως η διεθνώς αναγνωρισμένη μορφή) ακόμα κι αν προέρχονται από χώρες που δεν χρησιμοποιούν το λατινικό αλφάβητο!
• Ο κανόνας της απλογράφησης των ξενικών λέξεων όταν αποδίδονται με ελληνικούς χαρακτήρες να μην ισχύει για τα κύρια ονόματα. Αντίθετα, να ισχύει για αυτά η αρχή της αντιστρεψιμότητας στην αρχική τους μορφή μέσω της ορθογραφίας τους. Πράγμα που σημαίνει ότι η απόδοση στα ελληνικά πρέπει να αντιστοιχεί, όσο αυτό είναι δυνατό, στη λατινική τους ορθογραφία. Υπέρ αυτής της άποψης ήταν τόσο ο Μ. Τριανταφυλλίδης, όσο και ο σύγχρονός μας Μπαμπινιώτης.
  Έτσι τελικά, είναι προτιμότερο να γράφουμε: Βολταίρος, Σαίξπηρ, Κέννεντυ, Μπωντλαίρ.
• Πολλά ξένα κύρια ονόματα έχουν μια εδραιωμένη ιστορική απόδοση (όχι μόνο ορθογραφία) στα Ελληνικά. Π.χ. Newton-Νεύτων. H αποφυγή χρήσης αυτής της μορφής δείχνει μάλλον άγνοια παρά προσήλωση σε γλωσσικούς κανόνες. (Παράδειγμα: βρήκαμε άκρως ενοχλητική την απόδοση του Αγίου Ιερώνυμου σαν Σεν-Τζερόμ, σε προ δεκαετίας ευπώλητη έκδοση βιβλίου για νεκρούς φιλοσόφους).
• Για τις ξενικές λέξεις που έχουν, τρόπον τινα, ελληνοποιηθεί (με ελληνικές καταλήξεις και πτώσεις) δεν πρέπει να τίθεται θέμα: πρέπει να γράφονται πάντα με την ιστορική τους ορθογραφία, π.χ. Ζυρίχη, Ρώμη, κομμουνισμός, Ναπολέων.
  (Αυτό μοιάζει προφανές, αλλά περιέργως συζητείται η απλογράφηση και αυτής της κατηγορίας λέξεων!)
• Οι παλιότερες ξενικές λέξεις που χρησιμοποιούνται επί πολλές δεκαετίες είναι προτιμότερο να γράφονται με την ιστορική ορθογραφία: μαγιώ, πανώ, πορτραίτο, ντοκυμανταίρ, γιώτ. Ειδικά για τη μεταγραφή του y σε υ, να θυμίσουμε ότι το «y» είναι το δηλωμένα ελληνικό γράμμα του λατινικού αλφαβήτου, πράγμα που συνηγορεί στις ορθογραφίες: χόμπυ, στυλ, πάρτυ, πέναλτυ, ουίσκυ.
• Στη μεταγραφή των κυρίων ονομάτων John και George να χρησιμοποείται ‑ω‑, επειδή αν και δεν υφίσταται θέμα αντιστρεψιμότητος, τα ονόματα αυτά είναι ελληνικής προέλευσης (από Ιωάννης και Γεώργιος αντίστοιχα)
• Τέλος, για όλες τις υπόλοιπες λέξεις, δηλαδή για όλες τις νεότερες λέξεις που δεν είναι κύρια ονόματα και δεν έχουν ιστορική ορθογραφία, να τηρείται ο κανόνας της απλογραφικής, φωνητικής απόδοσης στα ελληνικά. Π.χ. "γκέι"

Τούτων λεχθέντων, πρέπει να παραδεχτούμε ότι οι διαχωριστικές γραμμές για την εφαρμογή των παραπάνω προτάσεων είναι κάπως θολές. Η βασική αδυναμία τους είναι η έντονη ασυνέπεια που δημιουργείται με τον διαφορετικό τρόπο γραφής των ξένων λέξεων και με τα όρια ανάμεσα στις «παλαιότερες» και τις «νεότερες» ξένες λέξεις.

Επιπροσθέτως οι απόψεις για "καθιερωμένες" και "αντιαισθητικές" ορθογραφίες είναι σε μεγάλο βαθμό υποκειμενικές. Aπό την άλλη μεριά, η νέα, απλουστευτική ορθογραφία κάποιων λέξεων έχει γίνει ήδη αποδεκτή (π.χ. «τρένο»).

Παρ' όλα αυτά, έχουμε τη γνώμη ότι η πιστή τήρηση του κανόνα γεννά μάλλον άσχημες και αδόκιμες λέξεις και επιμένουμε στην υιοθέτηση των πρακτικών που αναφέρθηκαν πιο πάνω, έστω και με κάποιες γκρίζες ζώνες.

«Χαλαροί» Γλωσσικοί Κανόνες (Μέρος Α')
«Χαλαροί» Γλωσσικοί Κανόνες (Μέρος Β')

Πηγή: gnomikologikon.gr

Δείτε περισσότερα "Γλωσσικά... πάθη": https://eduadvisor.gr/index.php/arthra/glwssika