Ρήμα: οι χρόνοι και οι σημασίες τους, το ποιόν ενεργείας (Μέρος Γ’)

3. Μελλοντικοί χρόνοι

Συνοπτικός μέλλοντας

Ο συνοπτικός μέλλοντας φανερώνει κατά κύριο λόγο πως εκείνο που σημαίνει το ρήμα θα γίνει και θα τελειώσει σε κάποια μελλοντική στιγμή: «Μην ανησυχείς, αύριο το απόγευμα θα επιστρέψω τα χρήματα στον πατέρα σου».

Ο συνοπτικός μέλλοντας χρησιμοποιείται και:

• Σε εκφράσεις που αναφέρονται σε κάτι επαναλαμβανόμενο (αντί του ενεστώτα): «Κάθε Σαββατοκύριακο θα πάω στο χωριό, θα δω τους δικούς μου και θα διασκεδάσω μαζί με τους φίλους μου».
• Σε βιογραφικές αφηγήσεις (αντί του αορίστου): «Ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος γεννήθηκε στην Κρήτη, όπου εκπαιδεύτηκε αρχικά ως αγιογράφος. Στη συνέχεια, όμως, θα εγκαταλείψει την Κρήτη, θα εγκατασταθεί στην Ιταλία και θα μεγαλουργήσει στην Ισπανία».

Εξακολουθητικός μέλλοντας

Ο εξακολουθητικός μέλλοντας φανερώνει πως εκείνο που σημαίνει το ρήμα θα γίνεται στο μέλλον συνεχώς ή θα επαναλαμβάνεται ανά τακτά χρονικά διαστήματα: «Το νέο σύστημα ασφαλείας θα λειτουργεί μέρα-νύχτα», «Οι δόσεις του δανείου θα καταβάλλονται την πρώτη εργάσιμη ημέρα εκάστου μηνός».

Συντελεσμένος μέλλοντας

Ο συντελεσμένος μέλλοντας φανερώνει πως εκείνο που σημαίνει το ρήμα θα γίνει στο μέλλον και θα έχει ολοκληρωθεί πριν ολοκληρωθεί κάτι άλλο: «Όταν φθάσετε στη Ρώμη, εμείς θα έχουμε αναχωρήσει ήδη για τη Φλωρεντία».

Εξάλλου, το ποιόν ενεργείας (γνωστό και ως τρόπος ή όψη) του ρήματος είναι μια μορφολογική κατηγορία που αφορά τον τρόπο με τον οποίον παρουσιάζει ο ομιλητής το αν η ενέργεια που δηλώνει το ρήμα εμφανίζεται ως εξελισσόμενη, ως ολοκληρωμένη κ.λπ.

Πιο συγκεκριμένα:

• Όταν η ενέργεια που δηλώνει το ρήμα παρουσιάζεται ως συνεχιζόμενο ή επαναλαμβανόμενο γεγονός, κάνουμε λόγο για το μη συνοπτικό (εξακολουθητικό ή επαναλαμβανόμενο) ποιόν ενεργείας: «Ο πατέρας μου διάβαζε την εφημερίδα του την ώρα του σεισμού», «Κάθε βράδυ επισκέπτεται τους γονείς του στο εξοχικό της οικογένειας».

• Όταν η ενέργεια που δηλώνει το ρήμα παρουσιάζεται ως ολοκληρωμένο γεγονός (με την έμφαση να δίδεται εδώ στην πράξη αυτήν καθ’ εαυτήν και όχι στη χρονική διάρκειά της), κάνουμε λόγο για το συνοπτικό (στιγμιαίο) ποιόν ενεργείας: «Διάβασε ολόκληρο το κείμενο, αλλά δεν εντόπισε το συγκεκριμένο σφάλμα».

• Όταν η ενέργεια που δηλώνει το ρήμα παρουσιάζεται ως κάτι που έγινε πριν από τη χρονική στιγμή κατά την οποία εκφωνείται ο λόγος, αλλά το αποτέλεσμά του εξακολουθεί να ισχύει και στο παρόν, κάνουμε λόγο για το συντελεσμένο ποιόν ενεργείας: «Ο δάσκαλος έχει εξηγήσει στους μαθητές από πολύ νωρίτερα τι ακριβώς πρέπει να κάνουν».

Οι χρόνοι που παρουσιάζουν το μη συνοπτικό ποιόν ενεργείας (ενεστώτας, παρατατικός και εξακολουθητικός μέλλοντας) σχηματίζονται από το θέμα του ενεστώτα, ενώ οι χρόνοι που παρουσιάζουν το συνοπτικό και το συντελεσμένο ποιόν ενεργείας (αόριστος, συνοπτικός μέλλοντας και συντελεσμένοι χρόνοι στο άκλιτο μέρος τους) σχηματίζονται από το θέμα του αορίστου.

Ρήμα: οι χρόνοι και οι σημασίες τους, το ποιόν ενεργείας (Μέρος Α’)
Ρήμα: οι χρόνοι και οι σημασίες τους, το ποιόν ενεργείας (Μέρος Β’)

Βαγγέλης Στεργιόπουλος

Δείτε περισσότερα "Γλωσσικά... πάθη": https://eduadvisor.gr/index.php/arthra/glwssika