Νεότερος ή νεώτερος; Τα παραθετικά των επιθέτων (Μέρος Γ’)

7. Μερικά επίθετα δε σχηματίζουν παραθετικά, διότι φανερώνουν ιδιότητα, ποιότητα ή κατάσταση που δεν παρουσιάζει βαθμούς. Τέτοια επίθετα είναι όσα σημαίνουν ύλη (λίθινος, γήινος, ασημένιος, μάλλινος, χρυσός, ξύλινος, σιδερένιος κ.ά.), τοπική ή χρονική σχέση (χερσαίος, θαλάσσιος, ουράνιος, θερινός, ημερήσιος, τωρινός, χθεσινός, κυριακάτικος κ.ά.), μέτρο (πηχυαίος κ.ά.), καταγωγή ή συγγένεια (φράγκικος, σμυρναίικος, προγονικός, πατρώος, μητρικός κ.ά.), μόνιμη κατάσταση (θνητός, νεκρός, αθάνατος, πρωτότοκος κ.ά.).

Επίσης, ορισμένα σύνθετα επίθετα με πρώτο συνθετικό είτε το στερητικό α- (αθάνατος, άυλος, άυπνος, άψυχος κ.ά.) είτε το αρχαιοπρεπές επίθετο πας (πάνσοφος, πάγκαλος κ.ά.) είτε την πρόθεση υπέρ (υπερμεγέθης, υπέρλαμπρος κ.ά.).

8. Όσον αφορά την ορθογραφία τους, τα παραθετικά έχουν πριν από τις καταλήξεις -τερος και -τατος είτε ο (π.χ., σοφότερος - σοφότατος, ωραιότερος - ωραιότατος) είτε υ (π.χ., βαθύτερος - βαθύτατος, ταχύτερος - ταχύτατος) είτε ω (π.χ., ανώτερος - ανώτατος, κατώτερος - κατώτατος), όταν προέρχονται από τοπικά επιρρήματα σε -ω (άνω, κάτω).

9. Στη νέα ελληνική γλώσσα, τα παραθετικά των επιθέτων σε -ος, -α, -ο (π.χ., ωραίος, νέος) και -ος, -η, -ο (π.χ., όμορφος, σοφός) δεν εκτείνουν το χαρακτήρα του θετικού ο σε ω, εάν προηγείται συλλαβή βραχύχρονη, όπως συνέβαινε παλαιότερα (νέος - νεώτερος - νεώτατος, σοφός - σοφώτερος - σοφώτατος).

Ως εκ τούτου, ο συγκριτικός και ο υπερθετικός βαθμός των επιθέτων νέος και σοφός είναι νεότερος - σοφότερος και νεότατος - σοφότατος αντίστοιχα. Θα δεχτούμε το ω στο συγκριτικό βαθμό του επιθέτου νέος μόνο στην καθιερωμένη έκφραση «μέχρι νεωτέρας».

Κατά το νεότερος - νεότατος σχηματίζονται στη νέα ελληνική γλώσσα, μεταξύ άλλων, και τα ακόλουθα παραθετικά: τιμιότερος - τιμιότατος, χρησιμότερος - χρησιμότατος, καθαρότερος - καθαρότατος, σοβαρότερος - σοβαρότατος, γλαφυρότερος - γλαφυρότατος, απαλότερος - απαλότατος, ομαλότερος - ομαλότατος, ικανότερος - ικανότατος, πιθανότερος - πιθανότατος, δυνατότερος - δυνατότατος.

Βαγγέλης Στεργιόπουλος

Δείτε περισσότερα "Γλωσσικά... πάθη": https://eduadvisor.gr/index.php/arthra/glwssika