Οι στήλες ή οι στύλοι του Ολυμπίου Διός;

Είναι βέβαιο ότι έχουμε ακούσει πολλούς, σε διάφορες χρονικές στιγμές, να κάνουν λόγο για τις περίφημες στήλες του ναού του Ολυμπίου Διός, που αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα αξιοθέατα της Αθήνας. Άλλοι πάλι μιλούν για τους σωζόμενους στύλους του ίδιου ναού, ενός από τους μεγαλύτερους του αρχαίου κόσμου, που θεμελιώθηκε στα τέλη του 6ου αιώνα π.Χ. και αποπερατώθηκε από το ρωμαίο αυτοκράτορα Αδριανό το 2ο αιώνα μ.Χ.

Το ερώτημα που προκύπτει είναι εύλογο: ποια από τις δύο λέξεις —στήλες ή στύλοι— ενδείκνυται να χρησιμοποιούμε, όταν αναφερόμαστε σήμερα στους δεκαπέντε μόλις (από τους αρχικά 104) ιστάμενους κίονες του άλλοτε μεγαλοπρεπούς αδριάνειου ναού και, κατ’ επέκταση, στο Ολυμπιείο, το χαρακτηριστικό αυτό τοπόσημο της σύγχρονης Αθήνας;

Κατ’ αρχάς, πρέπει να επισημάνουμε ότι και οι δύο λέξεις δηλώνουν κατασκευές από διαφόρων ειδών υλικά (λίθο, μάρμαρο, ξύλο, τσιμέντο κ.ά.), με τύπο, σχήμα και χρήση που ποικίλλει κατά περίσταση.

Ειδικότερα, όμως, η μεν στήλη (πληθ. στήλες) σημαίνει κατ’ αρχήν μια μεγάλη, ορθίως τοποθετημένη πλάκα μνημειακού ή διακοσμητικού χαρακτήρα, ο δε στύλος (πληθ. στύλοι) μια ψηλή και επιμήκη, συνήθως κυλινδρική κατασκευή ή σώμα, που χρησιμοποιείται ως υποστήριγμα.

Κατά την αρχαιότητα η στήλη, η πλάκα που στηνόταν όρθια σε τάφους ή σε δημόσιους χώρους, μπορούσε να είναι λεία ή να έχει υποστεί επεξεργασία και να φέρει επιγραφή, ψήφισμα, ανάγλυφη παράσταση κ.λπ. (επιτύμβια ή επιτάφια στήλη, αναθηματική στήλη, τιμητική στήλη, ψηφισματική στήλη).

Όσον αφορά τις υπόλοιπες χρήσεις της λέξης στήλη στη νέα ελληνική γλώσσα, αξίζει να σταθούμε στις στήλες μιας εφημερίδας, ενός περιοδικού ή ενός εντύπου (κοσμική στήλη, αθλητική στήλη κ.λπ.), στη σπονδυλική στήλη (κυριολεκτικώς και μεταφορικώς), στην ηλεκτρική στήλη (ευρέως γνωστή ως μπαταρία), αλλά και στη φράση «μένω στήλη άλατος» (δηλαδή, μένω ακίνητος από έκπληξη, εκπλήσσομαι στον ύψιστο βαθμό).

Αναφορικά με το στύλο, πρέπει να προσθέσουμε στα προαναφερθέντα ότι η λέξη μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως συνώνυμο της κολόνας και του κίονα, των γνωστών σε όλους μας αρχιτεκτονικών μελών ναών, στοών, οικοδομημάτων κ.λπ., όταν γίνεται λόγος για τις κυλινδρικές κατασκευές της ΔΕΗ, του ΟΤΕ κ.λπ., αλλά ακόμη και με μεταφορική έννοια (π.χ., ο πατέρας μας υπήρξε ο στύλος της οικογένειάς μας).

Όπως γίνεται εύκολα αντιληπτό από τα ανωτέρω, όταν αναφερόμαστε στον αρχαιολογικό χώρο του Ολυμπιείου, ανατολικά - νοτιοανατολικά της Ακρόπολης, πρέπει να μεταχειριζόμαστε τη λέξη στύλος και όχι τη λέξη στήλη, δηλαδή να κάνουμε λόγο για τους στύλους και όχι για τις στήλες του Ολυμπίου Διός.

Βαγγέλης Στεργιόπουλος

Δείτε περισσότερα "Γλωσσικά... πάθη": https://eduadvisor.gr/index.php/arthra/glwssika