Απεκδύομαι και αποδύομαι

Ως γνωστόν, ομόρριζες ονομάζονται οι λέξεις που έχουν την ίδια ρίζα. Οι λέξεις αυτές μπορεί να έχουν παρεμφερή ή και διαφορετική σημασία.

Αντιπροσωπευτικό δείγμα ομόρριζων λέξεων με διαφορετικό σημασιολογικό περιεχόμενο αποτελούν τα ρήματα απεκδύομαι και αποδύομαι, που σπανίως χρησιμοποιούνται με τον ενδεδειγμένο τρόπο τόσο από ομιλητές όσο και από συντάκτες κειμένων κάθε είδους.

Το ρήμα απεκδύομαι (από + εκ + δύομαι) έχει, όπως και στην αρχαία ελληνική γλώσσα, την κυριολεκτική σημασία τού γδύνομαι ή ξεντύνομαι, αφαιρώ την ενδυμασία μου. Πέραν αυτής, το απεκδύομαι έχει στη νέα ελληνική γλώσσα και τη μεταφορική έννοια τού απαλλάσσω τον εαυτό μου από κάτι, αρνούμαι ή αποποιούμαι κάτι.

Όσον αφορά τη σύνταξή του, το απεκδύομαι δέχεται αντικείμενο σε αιτιατική και όχι σε γενική, όπως πιστεύουν εσφαλμένα οι περισσότεροι απ’ όσους κάνουν χρήση του στο γραπτό ή τον προφορικό λόγο (απεκδύομαι κάθε/πάσης ευθύνης κ.τ.ό.).

Ακολουθούν παραδείγματα ορθής χρήσης του ρήματος απεκδύομαι:

«Είναι προς τιμήν του ότι σε μια ιδιαίτερα δύσκολη συγκυρία δεν απεκδύθηκε ούτε κατ’ ελάχιστον τις ευθύνες του για την οικονομική κατάσταση της επιχείρησης», «Παρά τα περί του αντιθέτου θρυλούμενα, φάνηκε διατεθειμένος να απεκδυθεί την εξουσία του, εφόσον βεβαίως επιτευχθεί προηγουμένως μια συμφωνία μεταξύ των αντιμαχόμενων πλευρών», «Αρκετές φορές απεκδύεται σκοπίμως το ρόλο του πατέρα, για να παίξει το ρόλο του συνομηλίκου, του φίλου».

Το ρήμα αποδύομαι (από + δύομαι), από την άλλη πλευρά, είχε στην αρχαία ελληνική γλώσσα τη σημασία τού βγάζω τα ρούχα μου ή απογυμνώνομαι.

Όμως, στη νέα ελληνική γλώσσα σημαίνει κάτι εντελώς διαφορετικό: αρχίζω μια δύσκολη προσπάθεια, μια δραστηριότητα, έναν αγώνα κ.λπ., αφιερώνομαι με πάθος σε κάτι, αγωνίζομαι με όλες μου τις δυνάμεις για κάτι.

Τα παραδείγματα που ακολουθούν είναι χαρακτηριστικά:

«Οφείλετε να αναγνωρίσετε ότι εδώ και πολλούς μήνες έχει αποδυθεί σε μια τιτάνια προσπάθεια για τη διάσωση του πολύτιμου αρχείου», «Οι αξιωματούχοι των υπηρεσιών έρευνας και διάσωσης έχουν αποδυθεί σε έναν αγώνα δρόμου για τον εντοπισμό τυχόν επιζώντων», «Είναι αποφασισμένος να αποδυθεί σε ενδελεχή έρευνα και μελέτη, προκειμένου να αντλήσει τις απαραίτητες για το συγκεκριμένο ζήτημα πληροφορίες».

Βαγγέλης Στεργιόπουλος

Δείτε περισσότερα "Γλωσσικά... πάθη": https://eduadvisor.gr/index.php/arthra/glwssika