Λιμός και λοιμός

Λέξεις που έλκουν αμφότερες την καταγωγή τους από την αρχαία ελληνική γλώσσα, τα ουσιαστικά λιμός και λοιμός πολύ συχνά συγχέονται από ορθογραφικής και εννοιολογικής απόψεως λόγω της ηχητικής ταύτισής τους.

Στις γραμμές που ακολουθούν θα επιχειρήσουμε να καταστήσουμε σαφή τη διαφοροποίηση των δύο ομόηχων αυτών λέξεων ως προς την ορθογραφία, αλλά και να αναδείξουμε το εντελώς διαφορετικό σημασιολογικό περιεχόμενό τους.

Το ουσιαστικό λιμός σημαίνει τη μεγάλη πείνα που μαστίζει ολόκληρο πληθυσμό, τη σιτοδεία, την παρατεταμένη έλλειψη τροφίμων για τη συντήρηση ανθρώπων και ζώων.

Όπως γίνεται αντιληπτό, σε περιόδους λιμού, που μπορεί να οφείλεται σε ξηρασία ή σε άλλες φυσικές καταστροφές, οι ανθρώπινες απώλειες είναι ανυπολόγιστες.

Λέξεις της νέας ελληνικής γλώσσας που ανήκουν στην ίδια οικογένεια είναι τα ρήματα λιμοκτονώ (πεθαίνω από πείνα ή ασιτία, πένομαι, βρίσκομαι σε έσχατη ένδεια, είμαι πάμφτωχος) και λιμάζω (υποφέρω ή πεθαίνω από την πείνα), η μετοχή λιμασμένος (πεινασμένος), τα ουσιαστικά λιμοκτονία (θάνατος από πείνα), λίμα (έντονη πείνα, λαιμαργία) και λιμοκοντόρος (πεινασμένος ή φτωχός νέος που ντύνεται και καλλωπίζεται επιδεικτικά, για να κάνει εντύπωση), καθώς και το επίθετο λιμώδης (πειναλέος, θεονήστικος).

Το ουσιαστικό λοιμός δηλώνει κάθε ευρέως εξαπλούμενη επιδημική νόσο βαριάς μορφής (συνώνυμα, η λοιμική και το λοιμικό), προπάντων δε την πανώλη (στην αρχαία ελληνική γλώσσα, ο/η πανώλης, το πανώλες, σιγμόληκτο δικατάληκτο επίθετο, που σήμαινε αυτόν που καταστρέφει τα πάντα) ή πανούκλα, βαρύτατη λοιμώδη νόσο, αιτία θανατηφόρων επιδημιών κατά την αρχαιότητα και το Μεσαίωνα.

Στις λέξεις της ίδιας οικογένειας συγκαταλέγονται τα ουσιαστικά λοίμωξη (η διείσδυση παθογόνων μικροβίων σε ένα ζωντανό οργανισμό και τα επακόλουθα παθολογικά φαινόμενα) και λοιμοκαθαρτήριο (χώρος υγειονομικής κάθαρσης και απομόνωσης), τα επίθετα λοιμώδης (αυτός που μπορεί να προκαλέσει, να συνοδεύσει ή να προκύψει από μια λοίμωξη, π.χ., λοιμώδης νόσος, λοιμώδες νόσημα, λοιμώδης μονοπυρήνωση), λοιμογόνος (αυτός που προκαλεί λοίμωξη, π.χ., λοιμογόνος παράγοντας) και λοιμικός (ο αναφερόμενος στο λοιμό, ο σχετιζόμενος με το λοιμό).

Ολοκληρώνοντας την αναφορά μας στα ομόηχα ουσιαστικά λιμός και λοιμός, παραθέτουμε χαρακτηριστικό απόσπασμα από ευχή που λέγεται στις ακολουθίες της Ορθόδοξης Εκκλησίας:

«Έτι δεόμεθα υπέρ τού διαφυλαχθήναι την αγίαν εκκλησίαν και την πόλιν ταύτην, και πάσαν πόλιν και χώραν από λοιμού, λιμού, σεισμού, καταποντισμού, πυρός, μαχαίρας…»

Βαγγέλης Στεργιόπουλος

Δείτε περισσότερα "Γλωσσικά... πάθη": https://eduadvisor.gr/index.php/arthra/glwssika