Ρήματα σε -μι: προβλημάτων συνέχεια (Μέρος Β’)

Ειδικότερα, το ίσταμαι (πρώτο πρόσωπο της οριστικής του ενεστώτα της μέσης φωνής του ρήματος ίστημι) της αρχαίας ελληνικής γλώσσας έγινε μεν στέκω ή στέκομαι στη νεοελληνική γλώσσα, αλλά διατηρείται παράλληλα και ο αρχαιοπρεπής τύπος του ρήματος, από τον οποίο σχηματίζονται ο ενεστώτας, ο παρατατικός και ο αόριστος πολλών σύνθετων ρημάτων (ανθίσταμαι, αφίσταμαι, διίσταμαι, εξανίσταμαι, καθίσταμαι, παρίσταμαι, συμπαρίσταμαι, συνίσταμαι, υφίσταμαι).

Το ρήμα ίσταμαι κλίνεται στον ενεστώτα και τον παρατατικό ως εξής:

ίσταμαι, ίστασαι, ίσταται, ιστάμεθα, ίστασθε, ίστανται (ενεστώτας), ιστάμην, ίστασο, ίστατο, ιστάμεθα, ίστασθε, ίσταντο (παρατατικός).

Ο αόριστος β’ έστην (ανήκει κατά τον τύπο στην ενεργητική φωνή, αλλά είναι αμετάβατος, ενώ έχει μέση ή παθητική διάθεση όταν είναι σύνθετος) κλίνεται ως ακολούθως:

έστην, έστης, έστη, έστημεν, έστητε, έστησαν.

Ακολουθούν παραδείγματα της νέας ελληνικής γλώσσας στα οποία γίνεται ορθή χρήση τύπων του ίστημι/ίσταμαι:

ανθίσταται η κυβέρνηση, κατόρθωσε να αποστεί από τον ακραίο δημοτικισμό, διίστανται οι απόψεις, εξανέστη ενώπιον του δικαστηρίου, καθίστατο ολοένα και περισσότερο σαφές, παριστάμεθα στην τελετή, συμπαρίστανται στους συγγενείς των αγνοουμένων, η διαφορά συνίσταται στην εργασιακή πείρα, υπέστησαν τις επιπτώσεις της συμπεριφοράς τους.

Ανάλογες δυσκολίες εμφανίζονται και σε ό,τι αφορά τη χρήση τού τίθεμαι (πρώτο πρόσωπο της οριστικής του ενεστώτα της μέσης φωνής του ρήματος τίθημι) και των συνθέτων του. Δεν είναι λίγες οι φορές που αλιεύουμε από κείμενα ή ακούμε μαργαριτάρια όπως τα ακόλουθα:

τα προβλήματα τίθονται με σαφήνεια, αντιτίθονται στις νέες εργασιακές ρυθμίσεις, τα απορρίμματα αποσυντίθονται, τα κονδύλια που διατίθονταν για την παιδεία, οι εχθροί της χώρας επιτίθονται, τα χρήματα κατατίθονταν χωρίς καμία καθυστέρηση, οι υπάλληλοι μετατίθονται κάθε δύο χρόνια.

Προς αποφυγήν των ανωτέρω σοβαρότατων γλωσσικών σφαλμάτων, είναι απαραίτητο να γνωρίζουμε καλά πώς κλίνεται το ρήμα τίθεμαι στον ενεστώτα και τον παρατατικό:

τίθεμαι, τίθεσαι, τίθεται, τιθέμεθα, τίθεσθε, τίθενται (ενεστώτας), ετιθέμην, ετίθεσο, ετίθετο, ετιθέμεθα, ετίθεσθε, ετίθεντο (παρατατικός).

Θα ολοκληρώσουμε το παρόν, διμερές άρθρο αναφορικά με την επιβίωση αρχαιοπρεπών τύπων των ρημάτων ίστημι και τίθημι στη νεοελληνική γλώσσα επισημαίνοντας, άλλη μια φορά, την αδιάσπαστη συνέχεια της Ελληνικής εδώ και χιλιάδες χρόνια.

Ρήματα σε -μι: προβλημάτων συνέχεια (Μέρος Α’)

Βαγγέλης Στεργιόπουλος

Δείτε περισσότερα Γλωσσικά... πάθη: https://eduadvisor.gr/index.php/arthra/glwssika