Επί τούτου, επί τούτω και… επί τούτο

Η αντωνυμία τούτο (ουδέτερο της δεικτικής αντωνυμίας τούτος, -η, -ο), σε διάφορες πτώσεις της, περιλαμβάνεται σε αρκετές λόγιες φράσεις της νέας ελληνικής γλώσσας, που εξακολουθούμε να χρησιμοποιούμε αρκετά συχνά όταν γράφουμε, αλλά και όταν μιλάμε.

Σε ορισμένες από τις εν λόγω φράσεις δε φαίνεται να υπάρχουν ιδιαίτερα προβλήματα σε ό,τι αφορά τη χρήση της αντωνυμίας.

Όταν θέλουμε να δηλώσουμε ότι κάτι είναι δεδομένο και έχει ισχύ, προσφεύγουμε στη χρήση της φράσης τούτου δοθέντος: «Οι πρόσφατες δημοσκοπήσεις, στο σύνολό τους, αποτυπώνουν την έντονη δυσαρέσκεια της κοινής γνώμης. Τούτου δοθέντος, η κυβέρνηση οφείλει να αναθεωρήσει τάχιστα την πολιτική της».

Όταν πάλι επιθυμούμε να καταστήσουμε φανερό ότι όσα έχουμε την πρόθεση να αναφέρουμε προκύπτουν από τα προηγούμενα, ώστε να εξασφαλίσουμε την απαιτούμενη νοηματική σύνδεση και αλληλουχία τόσο στο γραπτό όσο και στον προφορικό λόγο, η φράση ως εκ τούτου μάς δίνει τη λύση: «Ανεστάλη η προγραμματισμένη για την Τετάρτη τετράωρη στάση εργασίας των εργαζομένων στα μέσα σταθερής τροχιάς. Ως εκ τούτου, τα δρομολόγια του ηλεκτρικού σιδηροδρόμου, του μετρό και του τραμ θα εκτελεστούν κανονικά».

Όμως, τα πράγματα γίνονται πολύ δυσκολότερα, ασαφή και συγκεχυμένα, όταν επιχειρούμε να χρησιμοποιήσουμε λόγιες φράσεις στις οποίες η αντωνυμία τούτο συνυπάρχει με τις προθέσεις επί και προς.

Ας ξεκινήσουμε με τη φράση επί τούτου (επί + γενική), που δε σημαίνει ούτε επίτηδες (σκόπιμα, εσκεμμένα, ηθελημένα) ούτε ειδικά γι’ αυτό, όπως πιστεύουν οι περισσότεροι απ’ όσους τη χρησιμοποιούν. Το επί τούτου σημαίνει επ’ αυτού (επάνω σε αυτό), σε σχέση με, σε ό,τι αφορά, αναφορικά με, αναφορικώς προς: «Ο καθηγητής εξέθεσε το δυσεπίλυτο πρόβλημα και ζήτησε τις παρατηρήσεις μας επί τούτου», «Γνωρίζω άριστα το συγκεκριμένο θέμα, γι’ αυτό και τους ζήτησα να μου δοθεί άδεια να μιλήσω επί τούτου», «Επί τούτου έχω να επισημάνω τα εξής».

Με τη λόγια φράση επί τούτω (επί + δοτική ενικού), terra incognita για τους περισσότερους Νεοέλληνες, αποδίδεται στη νέα ελληνική γλώσσα η ευρέως διαδεδομένη λατινική φράση ad hoc (γι’ αυτόν το σκοπό, για το συγκεκριμένο και μόνο σκοπό, για τη συγκεκριμένη περίπτωση, ειδικά γι’ αυτό): «Προσπάθησαν να επιλύσουν το πρόβλημα με μια επί τούτω διορθωτική παρέμβαση», «Η επιτροπή που συγκροτήθηκε επί τούτω ανέλαβε το έργο της διερεύνησης της αεροπορικής τραγωδίας», «Η εκπόνηση ενός αναπτυξιακού σχεδίου ήταν αδήριτη ανάγκη για την επιχείρηση, γι’ αυτό και οι υπεύθυνοι προέβησαν στη σύσταση μιας επί τούτω ομάδας εργασίας».

Το επί τούτοις (επί + δοτική πληθυντικού) σημαίνει ό,τι και το προς τούτοις (προς + δοτική πληθυντικού): επιπλέον, προσέτι, επιπροσθέτως.

Η φράση προς τούτο (προς + αιτιατική) σημαίνει προς την κατεύθυνση αυτήν ή για το σκοπό αυτόν: «Η εκτόνωση της κρίσης είναι αναγκαία, και η παρέμβαση του προϊσταμένου ασφαλώς συμβάλλει προς τούτο».

Εσφαλμένη είναι η γραφή επί τούτο (επί + αιτιατική), καθώς η πρόθεση επί που ακολουθείται από αιτιατική δηλώνει στη νέα ελληνική γλώσσα είτε κατεύθυνση («Κλίνατε επ’ αριστερά!») είτε χρονική διάρκεια («Επί τρία χρόνια έδινε στη δουλειά τον καλύτερο εαυτό του»).

Βαγγέλης Στεργιόπουλος

Δείτε περισσότερα Γλωσσικά... πάθη: https://eduadvisor.gr/index.php/arthra/glwssika