Ενσκήπτω και εγκύπτω

Το αμετάβατο ρήμα ενσκήπτω, που απαντά και στην αρχαία ελληνική γλώσσα (εκεί και ως μεταβατικό ρήμα, με την έννοια τού εκτοξεύω ή εκσφενδονίζω ή εξακοντίζω κάτι εναντίον κάποιου), είναι σύνθετο, με πρώτο συνθετικό την πρόθεση εν και δεύτερο συνθετικό το ρήμα σκήπτω (ορμώ, επιπίπτω).

Χρησιμοποιείται όταν κάνουμε λόγο για δυσμενή φαινόμενα και έχει την ακόλουθη έννοια: εκδηλώνομαι αιφνιδίως - βιαίως και πέφτω με ορμή σαν κεραυνός (σκηπτός στην αρχαία ελληνική είναι ο κεραυνός, αλλά και ο θυελλώδης άνεμος), πλήττω με σφοδρότητα, εφορμώ ή επελαύνω ακάθεκτος.

Ιδού τα σχετικά παραδείγματα: «Δριμύ ψύχος ενέσκηψε τα τελευταία εικοσιτετράωρα στη Γαλλία», «Σύμφωνα με έκτακτο δελτίο επικίνδυνων καιρικών φαινομένων που εξέδωσε η Εθνική Μετεωρολογική Υπηρεσία, σφοδρή θύελλα θα ενσκήψει τις αμέσως επόμενες ώρες στα νησιά του Βορείου Αιγαίου», «Άγριος χειμώνας ενέσκηψε στα ορεινά της Μακεδονίας», «Έντονη ανησυχία στον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας έχει προκαλέσει η επιδημία του ιού Έμπολα που ενέσκηψε στη Δυτική Αφρική».

Συνώνυμο τού ενσκήπτω είναι το επιπίπτω: «Ο καταστροφικός λοιμός που επέπεσε στην Αθήνα το 429 π.Χ. προκάλεσε, μεταξύ άλλων, το θάνατο του Περικλή».

Μεταξύ του ενσκήπτω και του (κατά το μάλλον ή ήττον ομόηχου) εγκύπτω υπάρχουν όντως ορισμένες αναλογίες. Το ρήμα εγκύπτω είναι επίσης αμετάβατο και σύνθετο (με πρώτο συνθετικό την πρόθεση εν και δεύτερο συνθετικό το ρήμα κύπτω, δηλαδή σκύβω, κλίνω προς τα εμπρός), ενώ απαντά και αυτό στην αρχαία ελληνική γλώσσα (με τη σημασία τού σκύβω σε κάτι ή πάνω σε κάτι, βλέπω μέσα σε κάτι, εισχωρώ σε κάτι).

Όμως, οι δύο αυτές λέξεις, το ενσκήπτω και το εγκύπτω, δεν έχουν, πέραν της σχετικής ομοηχίας τους, καμία ετυμολογική ή σημασιολογική συγγένεια. Ως εκ τούτου, δεν πρέπει να τις συγχέουμε, όπως δυστυχώς συμβαίνει συχνά.

Το εγκύπτω έχει στη νέα ελληνική γλώσσα τις ακόλουθες σημασίες: εξετάζω με προσοχή, επικεντρώνω το ενδιαφέρον μου, αφοσιώνομαι, προσηλώνομαι, καταγίνομαι, ασχολούμαι ολόψυχα, συστηματικά και με ζήλο.

Τα παραδείγματα που ακολουθούν είναι χαρακτηριστικά: «Όλα όσα αναφέρονται στην έκθεσή του είναι ζητήματα στα οποία το διοικητικό συμβούλιο της εταιρείας θα αναγκαστεί εντός ολίγου να εγκύψει», «Οι γονείς οφείλουν να εγκύπτουν στα σύνθετα προβλήματα που αντιμετωπίζουν τα παιδιά τους κατά τη διάρκεια της εφηβείας», «Από τα μαθητικά ήδη χρόνια ενέκυψα στην αστρονομία και τη μελέτη του σύμπαντος», «Ο υπουργός διαβεβαίωσε την κοινή γνώμη ότι οι αρμόδιοι θα εγκύψουν σύντομα στο εύλογο αλλά και αμείλικτο αυτό ερώτημα».

Βαγγέλης Στεργιόπουλος

Δείτε περισσότερα Γλωσσικά... πάθη: https://eduadvisor.gr/index.php/arthra/glwssika