Ο νεκρός και ο… ένοικος

Όσοι έχετε διαβάσει το αμέσως προηγούμενο σημείωμα στην ενότητα Γλωσσικά… πάθη (φέρει τον τίτλο Πληθυντικός… κενός περιεχομένου) θα θυμάστε ενδεχομένως ότι κάναμε λόγο για την ξύλινη γλώσσα που μαϊμουδίζουν ασυλλόγιστα πολιτικοί και δημοσιογράφοι, αμέσως μόλις τους δοθεί η ευκαιρία να παρουσιάσουν εγγράφως ή προφορικώς τις σκέψεις και τις απόψεις τους.

Ένα πρόσφατο χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτών των στερεότυπων, αναμενόμενων και προβλέψιμων τρόπων διατύπωσης είναι η διαρκής αναφορά στον ένοικο του μεγαλοπρεπούς ταφικού μνημείου που αποκαλύπτεται στον τύμβο Καστά της Αμφίπολης Σερρών. Όλο το τελευταίο διάστημα νεόκοποι και έμπειροι ρεπόρτερ, «αρχαιολόγοι των δημοσιογραφικών γραφείων» και «εμβριθείς μελετητές» της ελληνικής ιστορίας πιπιλίζουν σαν καραμέλα από τηλεοράσεως, ραδιοφώνου και διαδικτύου τα περί ενοίκου του τάφου, ωσάν να επρόκειτο για κάποιον άνθρωπο που βρίσκεται ακόμη εν ζωή και εντός ολίγου θα φανερωθεί.

Ας προσπαθήσουμε να βάλουμε τα πράγματα σε μια σειρά, ώστε να αντιληφθούμε τον παραλογισμό. Το ενοικώ ως ρήμα της αρχαίας ελληνικής γλώσσας σημαίνει οικώ ή κατοικώ εντός, διαμένω, ζω, έχω ως ενδιαίτημά μου, εγκαθίσταμαι σε κάποιο μέρος ως κάτοικος. Ένοικος στην αρχαία (αλλά και τη νέα) ελληνική γλώσσα είναι αυτός που κατοικεί εντός, ο κάτοικος, αυτός που κατοικεί ή διαμένει σε συγκεκριμένο οίκημα.

Όπως γίνεται αντιληπτό από τα ανωτέρω, την ιδιότητα του ενοίκου μπορεί να έχει μόνον ένας άνθρωπος που βρίσκεται εν ζωή, που είναι ζωντανός, που υπάρχει βιολογικώς, από τη γέννησή του έως το θάνατό του. Αυτός που δε ζει πλέον, αυτός που έχει φύγει από τη ζωή, ο νεκρός, ο πεθαμένος, ο αποθανών ή τεθνεώς, δεν είναι δυνατόν να κατοικεί ή να διαμένει σε συγκεκριμένο τόπο, να έχει δηλαδή μια κατοικία, ένα ενδιαίτημα.

Το νεκρό σώμα, το στερούμενο βιολογικών λειτουργιών (με άλλα λόγια, το πτώμα, το λείψανο, το σκήνος ή το σκήνωμα, η σορός), απλώς κείται, κείτεται, κατάκειται, έχει ενταφιαστεί σε κάποιο μέρος, είναι θαμμένο, αναπαύεται (σύμφωνα με την εκκλησιαστική ορολογία και τη χριστιανική αντίληψη περί των κεκοιμημένων). Ας μην ξεχνάμε ότι στις επιτύμβιες επιγραφές διαβάζουμε «Ενθάδε κείται…» (δηλαδή, σε αυτό εδώ το μέρος βρίσκεται θαμμένος) και όχι «Ενθάδε ενοικεί ή κατοικεί…».

Επομένως, σε ό,τι αφορά τον τύμβο Καστά της Αμφίπολης (και εφόσον ασφαλώς αποδειχθεί ότι πρόκειται για ταφικό μνημείο με νεκρό ή νεκρή στο εσωτερικό του και όχι απλώς για κενοτάφιο), επιβάλλεται να αποφεύγουμε τη χρήση της λέξης «ένοικος». Μπορείτε να είστε βέβαιοι ότι χρησιμοποιώντας τις περιφράσεις ο νεκρός (η νεκρή), ο αποθανών (η αποθανούσα) ή ο τεθνεώς (η τεθνεώσα) της Αμφίπολης θα επιτρέψετε στους εγγράμματους συνομιλητές σας να αντιληφθούν αμέσως πως αναφέρεστε στον ενταφιασμένο (στην ενταφιασμένη) του τύμβου Καστά, χωρίς μάλιστα να υποπίπτετε σε ακυρολογία.

Βαγγέλης Στεργιόπουλος

Δείτε περισσότερα Γλωσσικά... πάθη: https://eduadvisor.gr/index.php/arthra/glwssika