Παιδιά και δημιουργικότητα
Πολλά παιδιά χάνουν το ενδιαφέρον τους μετά τα πρώτα χρόνια στο σχολείο, γιατί δεν τους δίνεται η ευκαιρία ελεύθερα να εκφράσουν καλλιτεχνικά τον εαυτό τους.
Τη δημιουργικότητα μπορούμε όλοι να τη «νιώσουμε» και να τη «διδαχτούμε» στο σωστό περιβάλλον και με το σωστό είδος καθοδήγησης. ΄Ολοι γεννιόμαστε με ένα τεράστιο δυναμικό φαντασίας και δημιουργικότητας και ένα μεγάλο ποσοστό αυτού του δυναμικού καταστέλλετα. Ο δάσκαλος και ο γονιός μπορούν να βοηθήσουν να αναπτυχθεί η προσωπική προδιάθεση του να γίνει κάποιος δημιουργικός.
Για να μπορέσουν τα παιδιά να ακούσουν την εσωτερική τους φωνή, να εκφράσουν τη δημιουργικότητά τους, τη φαντασία τους και την έμπνευσή τους χρειάζεται ένα κλίμα αποδοχής και ασφάλειας. Υπάρχει μεγάλη συνάφεια στο να νιώθει καλά ένα παιδί και στο κλίμα που υπάρχει στο σπίτι ή στο σχολείο.. ΄Ένα κλίμα που θα κάνει τα παιδιά να νιώθουν ασφαλή και να εκφράζουν ελεύθερα τις σκέψεις και τα συναισθήματά τους, να εξερευνούν με ενθουσιασμό και συνεργατικότητα, τα ενθαρρύνει να δοκιμάζουν, να ρισκάρουν, να τολμούν..
H δημιουργικότητα είναι μια ενδιαφέρουσα διαδικασία. Το να μπορείς να την παρατηρείς, να την αναγνωρίζεις, ή να την βιώνεις, αποτελεί μια ξεχωριστή πλευρά της ανθρώπινης ύπαρξης. Μόλις τα τελευταία χρόνια αρχίζουμε να κατανοούμε την αξία των συναισθηματικών συστατικών της δημιουργικής διαδικασίας (Russ S,1993)
H δημιουργικότητα μάς βοηθάει να εστιάσουμε στον εσώτερο σκοπό μας. Πρόκειται για μια δύναμη που μπορεί να διοχετευτεί σε πολλά πεδία της ζωής μας και να μας βοηθήσει να γευτούμε την ευτυχία και τη χαρά (Gurden Hoy,2001)
Συχνά οι καλλιτεχνικές τάσεις των παιδιών μπαίνουν σε φόρμες και καλούπια ακολουθώντας τα χαρακτηριστικά των προηγούμενων γενεών..΄Ετσι χάνουν την έμπνευση και τη μοναδικότητά τους και καταστέλλεται η δημιουργική τους τάση.
Oι άνθρωποι που μπορούν να εργαστούν δημιουργικά, έχουν «ανοιχτό» μυαλό και μπορούν να σκεφτούν «έξω από τα συνηθισμένα». Δεν έχουν δηλαδή αυτό που ο Robert Von Oech αναφέρει στο βιβλίο του ως «νοητικά εμπόδια» για τη δημιουργικότητα. Όπως δηλαδή το να λένε:
- Αυτό δεν είναι λογικό
- Ακολούθησε τους κανόνες
- Να είσαι πρακτικός
- Το παιχνίδι είναι χάσιμο χρόνου
- Αυτό δεν είναι το δυνατό σου σημείο
- Να αποφεύγεις το διφορούμενο
- Μην είσαι ανόητος
- Να διαπράττεις σφάλμα είναι λάθος
- Δεν είσαι δημιουργικός
Υπάρχουν πληθώρα στοιχείων που αποδεικνύουν πως όταν οι άνθρωποι είναι κάτω από πίεση, φόβο, άγχος , κριτική, σκέπτονται με τρόπους που είναι ξεκάθαροι, δοκιμασμένοι και συμβατικοί με μια λέξη λιγότερο δημιουργικοί.
Το να φανταζόμαστε σημαίνει ( Bernadette Duffy μτφ Βεργιοπούλου Α ,2003 )
- Να αποκοβόμαστε από τον αισθητό κόσμο και να μεταφερόμαστε πέρα από πραγματικές καταστάσεις
- Να μην περιοριζόμαστε στα φαινόμενα του άμεσα αισθητού κόσμου
- Να εσωτερικεύουμε αυτά που αντιλαμβανόμαστε
- Να διαχωρίζουμε τις πράξεις και τα αντικείμενα από την κυριολεκτική σημασία τους και να τους δίνουμε καινούριες σημασίες
- Να συσχετίζουμε και να συνδυάζουμε τις εμπειρίες και τις αντιλήψεις μας
- Να σκεπτόμαστε όχι αυτό που δεν υπάρχει, αλλά αυτό που μπορεί να υπάρξει
Ιστορίες, παραμύθια και ταινίες
Ένα χρήσιμο εκπαιδευτικό εργαλείο είναι η ανάπτυξη της φαντασίας μέσα από τις ιστορίες τα παραμύθια και τις ταινίες.
Εκεί υπάρχει ήδη ο σπόρος για την έμπνευση, τον οραματισμό και τη φαντασία. Δίνεται στα παιδιά η ευκαιρία να ταυτιστούν με χαρακτήρες. ΄Ετσι μπορούν να βιώσουν την ίδια την ιστορία αλλά και να προχωρήσουν παραπέρα….
Ακόμα και πριν να μάθουν τα παιδιά να διαβάζουν μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε το εικονογραφημένο βιβλίο για να επεξεργαστούμε τα βασικά σημεία της αποκλίνουσας σκέψης που είναι η ευχέρεια, ευελιξία, πρωτοτυπία και επεξεργασία΄Ένα ζώο στη λάσπη μπορεί να είναι η αφορμή για να φανταστεί άλλα ζώα στη λάσπη, ή τι μπορούν να φτιάξουν με τη λάσπη, ή πως θα συμπεριφέρονται άλλα ζώα στη λάσπη αν τα έφερναν εκεί κ.λπ. Ενθαρρύνονται δηλαδή να ασκήσουν τη φαντασία τους. Ενθουσιάζονται να δώσουν δικές τους λύσεις σε αναδυόμενα προβλήματα
Παραδείγματα
- Ποιες άλλες χρήσεις; Π.χ (μιας εφημερίδας!!)
- Μπορούμε να προσαρμόσουμε παλιά αντικείμενα στο σήμερα;(π.χ ένα παλιό ρολόι)
- Τι αλλαγές μπορούν να γίνουν στο χρώμα, στο σχήμα, στη μορφή, στην κίνηση, στη γεύση, στην οσμή…ενός αντικειμένου;
- Τι να προσθέσουμε; Να γίνει μεγαλύτερο, πλατύτερο, δυνατότερο, ταχύτερο;
- Τι να αφαιρέσουμε, να γίνει μικρότερο, ελαφρύτερο;
- Τι άλλο αντί αυτό; Να το υποκαταστήσω με τι;
- Πώς να σκέπτεται ο άλλος…΄όταν….
- Τι θα συνέβαινε αν…
Φανταστικό διώνυμο
Δίνουμε δυο άσχετες λέξεις στα παιδιά π.χ «φως» και «παπούτσια» και καλούνται να φτιάξουν μια ιστορία. Πρόκειται για μια τεχνική που τα παιδιά καταφέρνουν να εφαρμόσουν πολύ καλά, διασκεδάζοντας αρκετά.
Με τις ιστορίες και τις φανταστικές διαδικασίες για να τις παράγουμε βοηθάμε τα παιδιά να εισχωρήσουν στην πραγματικότητα από το παράθυρο και όχι από την πόρτα! Είναι πιο διασκεδαστικό και άρα πιο χρήσιμο!
Μεταμφίεση
Το παιχνίδι της μεταμφίεσης τα βοηθάει να μπαίνουν στη θέση άλλων ,να ανακαλύπτουν νέες κινήσεις, να εφευρίσκουν διαλόγους. Τα παιδιά έχουν ανάγκη να αναπαριστούν τις εμπειρίες τους, τα συναισθήματα και τις ιδέες τους, για να τα διατηρήσουν στη μνήμη τους και να τα μοιραστούν με τους άλλους. Κι εμείς είναι σημαντικό να δίνουμε αξία στις αναπαραστάσεις αυτές θεωρώντας τες μοναδικές και ιδιαίτερες .
Το παιγνίδι γενικότερα προάγει την ευελιξία και τις δεξιότητες επίλυσης προβλημάτων που χρειάζονται για να είναι κάποιος δημιουργικός. Οι καλλιτέχνες αναφέρονται συνήθως στο παιχνίδι με διάφορα υλικά τα οποία οδηγούν τα παιδιά στο να ανακαλύψουν καινούριους, δημιουργικούς συνδυασμούς
Μουσεία και γκαλερί
Οι επισκέψεις σε μουσεία και γκαλερί εντυπωσιάζουν τα παιδιά και τα βοηθούν να αναπτύξουν την κριτική τους ικανότητα και μετά να δημιουργήσουν τα δικά τους έργα. Τα βοηθάμε να μας περιγράψουν τι βλέπουν, τι ακούν, τι πιάνουν, τι αισθάνονται.
Μουσική
Η γνωριμία με τον κόσμο της μουσικής . ΄Τα μουσικά όργανα και κυρίως τα κρουστά ενθουσιάζουν τα παιδιά και μπορούν να έρθουν εύκολα σε επαφή με τους διαφορετικούς ήχους, να εξετάσουν από τι αποτελούνται, να φτιάξουν δικά τους..
Για να αναπτύξουμε τη δημιουργικότητα και τη φαντασία τους είναι επίσης καλό ….
- Να βάζουμε ξεκάθαρους στόχους
- Να είμαστε ξεκάθαροι στα όρια
- Να ενισχύουμε τη συνεργασία
- Να αξιοποιούμε το απρόσμενο
- Να κάνουμε ανοικτές ερωτήσεις
- Να χρησιμοποιούμε τον αναστοχασμό
- Να βρίσκουμε ευκαιρίες να λύνουν προβλήματα καθημερινότητας
- Να ζουν νέες εμπειρίες
- Να ενισχύουμε την υπομονή και την επιμονή τους
- Να τους επιτρέπουμε να λένε ελεύθερα τις ιδέες τους
- Να τους δίνουμε ευκαιρίες να αντιμετωπίζουν το άγνωστο και το διαφορετικό
- Να χρησιμοποιούμε σύμβολα και μεταφορές στο λόγο μας.
Αυτό τελικά που έχει σημασία πάνω απ΄όλα είναι΄να ενθαρρύνουμε τα παιδιά μας μέσα σε ένα κλίμα αποδοχής και ασφάλειας, μαθαίνοντάς τα να αντλούν όσο μπορούν περισσότερα από τη σχέση τους μαζί μας και από το περιβάλλον γύρω τους..
Σοφία Ταναινή
