Όταν η υγιεινή διατροφή γίνεται εμμονή
Με τον όρο διατροφή εννοούμε την ενέργεια που προσλαμβάνει ο οργανισμός, με σκοπό να επιτελέσει τις βασικές βιολογικές του εργασίες. Η καθημερινή μας διατροφή είναι προσαρμοσμένη σε γεύματα και εφοδιάζει τον ανθρώπινο οργανισμό με τα απαραίτητα στοιχεία, ώστε να επιβιώσει, να αναπτυχθεί, να δημιουργήσει και να εργαστεί, να αναπαραχθεί και βέβαια να χαρεί τη ζωή.Στις μέρες μας, η υγιεινή διατροφή είναι ιδιαίτερα σημαντική, για τη βελτίωση της ανθρώπινης υγείας. Όμως, είναι δυνατό, τα άτομα που ασχολούνται έντονα με την υγιεινή διατροφή, να υποφέρουν από «νευρική ορθορεξία». Η λέξη ορθορεξία προέρχεται από τις λέξεις «ορθός» και «όρεξη» και δηλώνει την τάση που έχει το άτομο να τρώει «σωστά». Ο όρος επινοήθηκε από τον γιατρό Steven Bratman, για να περιγράψει αυτή τη νέα τάση και υποδηλώνει μια εμμονή για την υγιεινή και σωστή διατροφή. Η ορθορεξία εμφανίζεται ως μία αθώα αντίληψη για πιο υγιεινή διατροφή από την προϋπάρχουσα, η οποία καταλήγει να γίνεται εμμονή. Τα ορθορεκτικά άτομα δίνουν όλο και μεγαλύτερη έμφαση στην ποιότητα της τροφής που καταναλώνουν.
Είναι η νευρική ορθορεξία διατροφική διαταραχή;
Παρόλο που η νευρική ορθορεξία είναι παρόμοια με τις διατροφικές διαταραχές (νευρική ανορεξία και βουλιμία) δεν χαρακτηρίζεται ως ασθένεια, αλλά συνεχίζει να ερευνάται. Στις διατροφικές διαταραχές, χαρακτηριστικό των πασχόντων είναι η εμμονή τους με την μειωμένη θερμιδική πρόσληψη και το σωματικό τους βάρος, ενώ τα άτομα με νευρική ορθορεξία χαρακτηρίζονται από την εμμονή τους για την υγιεινή διατροφή και το υγιές σωματικό βάρος.
Χαρακτηριστικά νευρικής ορθορεξίας
Τα ορθορεκτικά άτομα είναι ψυχαναγκαστικές προσωπικότητες, που θέλουν να έχουν τον έλεγχο των καταστάσεων και να διατηρούν σε καλά επίπεδα την υγεία τους. Τα άτομα αυτά αισθάνονται καλά, όταν στη διατροφή τους υπάρχουν οι επιτρεπτές υγιεινές τροφές, ενώ αν καταναλώσουν τρόφιμα που περιέχουν πρόσθετα, συντηρητικά ή φάρμακα αισθάνονται ιδιαίτερα άσχημα, νιώθουν τύψεις και ενοχές και ανησυχούν για την υγεία τους. Αποφεύγουν την κατανάλωση τυποποιημένων και επεξεργασμένων τροφίμων, λιπαρών τροφών, ενώ θεωρούν υγιεινά τα βιολογικά τρόφιμα. Η ζάχαρη, το αλάτι, η καφεΐνη, το αλκοόλ, το σιτάρι, το ζωικό λίπος, η σόγια και το καλαμπόκι είναι προϊόντα που βρίσκονται έξω από το διαιτολόγιο των ατόμων που πάσχουν από νευρική ορθορεξία.
Το ορθορεκτικό άτομο αφιερώνει πάρα πολύ χρόνο σκεπτόμενο το φαγητό και συχνά δίνεται ολοκληρωτικά στον προγραμματισμό τροφής, την προμήθεια, την παρασκευή και την κατανάλωση γευμάτων που θεωρεί ότι είναι υγιεινά. Αυτή η διατροφική του συμπεριφορά, τον κάνει να νιώθει ανωτερότητα σε σχέση με τον συνηθισμένο τρόπο σίτισης και ζωής των υπολοίπων.
Πολλοί ορθορεξικοί προτιμούν να πεινάσουν, από το να καταναλώσουν τρόφιμα που είναι επεξεργασμένα ή φτωχά σε θρεπτικά συστατικά. Αυτό όμως, οδηγεί σε κοινωνική απομόνωση. Η ποιότητα των τροφίμων που καταναλώνουν είναι πιο σημαντική από τις προσωπικές αξίες, από τις ανθρώπινες σχέσεις και την καριέρα τους. Ο κύριος σκοπός τους είναι να σκέφτονται και να προγραμματίζουν τι τροφή θα καταναλώσουν.
Γι’ αυτά τα άτομα κάθε ημέρα πρέπει να φάνε «σωστά», καλύτερα από τους υπόλοιπους και πολλές φορές τιμωρούν τον εαυτό τους, αν δεν μπορεί να αντισταθεί στα συμβατικά τρόφιμα. Η τιμωρία είναι ότι ακολουθούν αυστηρότερη δίαιτα ή νηστεία κάποιες ημέρες και πολύ έντονη άσκηση, τακτικές που εξαντλούν τον ανθρώπινο οργανισμό.
Ένα από τα κύρια προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι ορθορεκτικοί, είναι η έλλειψη θρεπτικών συστατικών, λόγω της αυστηρής διατροφής. Συχνά, εμφανίζουν ελλείψεις σε πρωτεΐνες, σίδηρο, ασβέστιο, βιταμίνη Β12 και σε λιπαρά οξέα ω-3 και ω-6.
Έρευνα που έγινε στην Τουρκία, έδειξε ότι το ιδιαίτερο ενδιαφέρον και η ευαισθησία των ατόμων απέναντι στην υγιεινή διατροφή αυξάνεται σταδιακά, κάτι που θα επηρεάσει τη δημόσια υγεία. Μελέτες έδειξαν ότι η νευρική ορθορεξία εμφανίζεται συχνότερα σε άνδρες μέσου όσου ηλικίας 30 ετών. Παράλληλα, άτομα χαμηλών κοινωνικών στρωμάτων έχουν περισσότερες πιθανότητες να εμφανίσουν νευρική ορθορεξία, λόγω έλλειψης γνώσεων σε θέματα διατροφής και υγείας. Συγχρόνως, η μεγάλη προβολή από τα ΜΜΕ, της υγιεινής διατροφής ως ιδανικού μοντέλου διατροφής, πολλές φορές επιφέρει την εσφαλμένη πληροφόρηση του κοινού για την ασφάλεια και την θρεπτική αξία των πολλών τροφίμων.
Θεραπεύεται η νευρική ορθορεξία;
Για τη θεραπεία, είναι αναγκαίο το ορθορεκτικό άτομο να αντιληφθεί, να παραδεχθεί το πρόβλημά του και να καταλάβει τι το οδήγησε σ’ αυτή την εμμονή. Κατά την μετάβαση από την ορθορεξία στην φυσιολογική σίτιση, τα άτομα αυτά πρέπει να δουλέψουν βαθύτερα συναισθηματικά θέματα, με τη βοήθεια κάποιου ειδικού.
Το άτομο θα πρέπει να συνεχίσει να τρέφεται υγιεινά, αναθεωρώντας όμως την έννοια της φράσης «τρώω υγιεινά». Είναι σημαντικό να κατανοήσει ότι η τροφή δεν θα τον κάνει «καλύτερο» άτομο και ότι υπάρχουν σημαντικότερα πράγματα στη ζωή, από την προσεγμένη τροφή, όπως η αγάπη, η εργασία και η διασκέδαση!
Γράφει η Μαρία- Φιλία Παρασκευά, Διαιτολόγος- Διατροφολόγος, BSc, MSc
