Τα πρώτα του αντανακλαστικά

Τα «πρώτα του αντανακλαστικά»: ένας όρος που θα ακούτε συχνά από τον παιδίατρο τους πρώτους μήνες της ζωής του μωρού σας. Περισσότερες λεπτομέρειες -φυσικά- παρακάτω...

Της Στέλλας Βασαλάκη με τη συνεργασία του Κωνσταντίνου Βασιλόπουλου, παιδιάτρου

Μόλις ένα μωράκι έρθει στον κόσμο, ο νεογνολόγος του κάνει ορισμένες εξετάσεις και μετρήσεις που δίνουν τις πρώτες πληροφορίες για την υγεία του. Για παράδειγμα, μετράει την περιφέρεια του κεφαλιού του, το ύψος και το βάρος του, ελέγχει το χρώμα του κλπ. Το πρώτο κιόλας λεπτό της γέννησής του γίνεται το «Τεστ Άπγκαρ», με το οποίο ελέγχονται και βαθμολογούνται ο μυϊκός τόνος του νεογνού (αν είναι κανονικός ή χαλαρός), ο ρυθμός της αναπνοής του (πώς αναπνέει), ο ρυθμός της καρδιάς του (αν έχει κανονικό ρυθμό, ταχυκαρδία, βραδυκαρδία), κλπ.

Αυτά καταγράφονται και η εξέταση επαναλαμβάνεται μερικά λεπτά αργότερα κι αν όλα είναι καλά το μωρό μεταφέρεται στο θάλαμο παρακολούθησης. Εκεί, αμέσως μετά, ο παιδίατρος του κάνει μια νευρολογική εξέταση, δηλαδή εξετάζει εάν το μωράκι εκδηλώνει ορισμένα νεογνικά αντανακλαστικά. Η εξέταση αυτή επαναλαμβάνεται κάθε μέρα που το νεογέννητο παραμένει στο μαιευτήριο και κατόπιν από τον παιδίατρο που το παρακολουθεί στο σπίτι, κάθε φορά που το εξετάζει, καθώς είναι σημαντική, γιατί φανερώνει αν εξελίσσεται σωστά ο εγκέφαλός του.

Ποια είναι τα πρώτα αντανακλαστικά του μωρού;

Οι κινήσεις, οι αντιδράσεις που κάνει το μωρό χωρίς τη βούλησή του, τα πρώτα δηλαδή βασικά αντανακλαστικά του εκδηλώνονται όταν ο παιδίατρος ερεθίζει με ορισμένες κινήσεις το σώμα του και είναι τα εξής:

Αντανακλαστικό του αδράγματος

Ο γιατρός βάζει τα δάχτυλά του στις παλάμες του μωρού κι αυτό αμέσως τις κλείνει και τα κρατάει σφιχτά. Σφίγγοντας τα δάχτυλα του γιατρού, εκείνος σιγά-σιγά το σηκώνει όρθιο με τη δύναμη που βάζει το ίδιο το μωράκι, δηλαδή σηκώνει μόνο του το βάρος του σώματός του.

Αντανακλαστικό της αναζήτησης της θηλής

Ο παιδίατρος ακουμπάει κάτι κοντά στο στόμα του μωρού ή στο μάγουλό του κι εκείνο αμέσως στρέφει το κεφαλάκι του προς αυτή τη μεριά και προσπαθεί να το πιπιλίσει, κάνει δηλαδή με το στοματάκι του κινήσεις σαν να θηλάζει.

Αντανακλαστικό του πιασίματος της πατούσας (Babinsky)

Ο γιατρός γαργαλάει, πιέζει ελαφρά το πέλμα του ποδιού του μωρού και η αντίδρασή του είναι να κλείσει τα δαχτυλάκια του προς τα μέσα, σαν να θέλει δηλαδή να πιάσει αυτό που το ακουμπάει.

Αντανακλαστικό του περπατήματος

Ο παιδίατρος κρατάει το μωράκι όρθιο, ακουμπώντας τα ποδαράκια του σε μια σταθερή επιφάνεια κι εκείνο αμέσως κάνει κινήσεις σαν να περπατάει, ανοίγει δηλαδή τα ποδαράκια του σαν να κάνει βήματα.

Αντανακλαστικό του ξαφνιάσματος (Moro)

Καθώς το μωράκι είναι ξαπλωμένο ανάσκελα, ο παιδίατρος προσπαθεί να φέρει το κεφαλάκι του μπροστά προς το στήθος του μωρού. Η αντίδρασή του σε αυτή την «απότομη» κίνηση είναι το μωράκι να ανοίξει συμμετρικά τα χεράκια του, την αγκαλιά του και τα μάτια του.

Αντανακλαστικό του βαδίσματος του σκύλου

Ο παιδίατρος κρατάει το μωρό γερμένο μπροστά, έχοντας δηλαδή το χέρι του στην κοιλίτσα του, κι εκείνο κουνάει τα χεράκια και τα ποδαράκια του σαν να βαδίζει ένα σκυλάκι, ενώ το κεφαλάκι του δεν πέφτει προς τα κάτω κι ο αυχένας και η σπονδυλική στήλη δε λυγίζουν, έχουν δηλαδή πολύ καλό μυϊκό τόνο.

Στη συνέχεια, ο γιατρός κρατάει το μωρό αντίθετα από πριν, έχοντας δηλαδή το χέρι του στην πλάτη του μωρού, σαν να είναι ξαπλωμένο ανάσκελα, κι εκείνο μαζεύει τα χεράκια και τα ποδαράκια του προς τα επάνω, σαν να κάνει δηλαδή έναν εναγκαλισμό, χωρίς το κεφαλάκι του να πέφτει προς τα κάτω, φανερώνοντας πάλι καλό μυϊκό τόνο.

Τέλος, ο γιατρός κρατάει το μωρό από το ένα ποδαράκι του με το κεφάλι προς τα κάτω και τα ποδαράκια του προς τα πάνω και το μικρούλι δεν έχει το ελεύθερο πόδι του χαλαρό, δεν πέφτει δηλαδή προς τα κάτω, αλλά αντίθετα κρατάει κι αυτό το ποδαράκι του λυγισμένο ή τεντωμένο προς τα πάνω.

Εμφανίζονται και... εξαφανίζονται

Τα πρώτα νεογνικά αντανακλαστικά είναι ένας δείκτης υγείας του μωρού, καθώς έχουν σχέση με τη λειτουργία του εγκεφάλου. Ωστόσο, φανερώνουν ένα μικρό μέρος της λειτουργίας του, καθώς ο εγκέφαλος ενός νεογνού είναι ακόμα ανώριμος. Έτσι, ένα μωρό που έχει φυσιολογικά νεογνικά αντανακλαστικά δε σημαίνει απαραίτητα ότι έχει άψογη εγκεφαλική λειτουργία ή ότι κάποιο που δεν τα έχει ότι είναι παθολογικό.

Οι πληροφορίες για τα ημισφαίρια του εγκεφάλου, δηλαδή για τα ανώτερα μέρη, με τα οποία κάνουμε εκούσιες κινήσεις, σκεπτόμαστε, παίρνουμε αποφάσεις, αρχίζουν να φαίνονται μετά τον 3ο μήνα της ζωής ενός μωρού.

Τον 3ο-4ο μήνα περίπου ενός μωρού, τα νεογνικά αντανακλαστικά εξαφανίζονται και τη θέση τους παίρνουν οι εκούσιες κινήσεις, δηλαδή οι κινήσεις που κάνει το μωρό επειδή το θέλει, καταλαβαίνει και αποφασίζει. Έτσι, για παράδειγμα, εάν σ’ ένα μωρό 5 μηνών ο παιδίατρος διαπιστώσει ότι εξακολουθεί να έχει ορισμένα αντανακλαστικά που φυσιολογικά θα έπρεπε να έχουν εκλείψει στον 3ο-4ο μήνα περίπου, αυτό σημαίνει ότι ο εγκέφαλος δεν εξελίσσεται όπως θα έπρεπε. Λόγου χάρη, ένα μωράκι στους τρεις μήνες περίπου αρχίζει σιγά-σιγά να ανοίγει τα χεράκια του και στους τέσσερις μήνες να πιάνει την κουδουνίστρα του ή ένα άλλο παιχνιδάκι επειδή το θέλει το ίδιο, κάνοντας δηλαδή μια εκούσια κίνηση κι όχι επειδή κάποιος το ακούμπησε στο χέρι του, όπως γινόταν τις πρώτες εβδομάδες της ζωής του με το αντανακλαστικό του αδράγματος.

Παρόμοια, στους 7-8 μήνες, ένα μωράκι που μπορεί να κάθεται πια μόνο του, εάν κάποιος το «σπρώξει» ελαφρά όταν κάθεται σε μια σταθερή επιφάνεια χωρίς να στηρίζεται, η φυσιολογική αντίδρασή του θα πρέπει να είναι να βάλει το χεράκι του στο πλάι για να στηριχθεί. Να κάνει δηλαδή μια προστατευτική, προχωρημένη αντανακλαστική κίνηση. Αντίθετα, αν το μωράκι αντιδράσει εκδηλώνοντας το αντανακλαστικό του Moro, δηλαδή του ξαφνιάσματος, αυτό φανερώνει ότι υπάρχει κάποιο παθολογικό πρόβλημα.

Δείτε τα και μόνοι σας

Ορισμένα βασικά αντανακλαστικά του μωρού σας μπορείτε εύκολα να τα δείτε τις πρώτες εβδομάδες της ζωής του και να θαυμάσετε τις εντυπωσιακές αντιδράσεις του.

Το αντανακλαστικό της αναζήτησης της θηλής

Αν χαϊδέψετε το ένα μαγουλάκι του μωρού σας, τότε εκείνο θα γυρίσει αμέσως το κεφαλάκι του προς αυτή την πλευρά και θα ανοίξει το στοματάκι του προσπαθώντας να αναζητήσει τη θηλή στο στήθος της μαμάς του για να πάρει το γάλα του. Επίσης, εάν αγγίξετε το στοματάκι του με το δάχτυλό σας, το μικρό σας θα το ανοίξει αμέσως και θα αρχίσει να κάνει κινήσεις σαν να θηλάζει, με αρκετή δύναμη και για αρκετή ώρα. Ακόμα κι αν τραβήξετε αμέσως το δάχτυλό σας, εκείνο θα συνεχίσει τις κινήσεις με το στόμα του, προσπαθώντας να πάρει την τροφή του.

Το αντανακλαστικό του αδράγματος

Αν ακουμπήσετε το δάχτυλό σας στην παλάμη του νεογέννητου μωρού σας, εκείνο θα το γραπώσει και θα το σφίξει στη χούφτα του με «αξιοσημείωτη» δύναμη. Το ίδιο θα συμβεί αν αγγίξετε με το δάχτυλό σας τα πατουσάκια του, θα δείτε αμέσως να γυρίζει προς τα μέσα τα δαχτυλάκια των ποδιών του, σαν να προσπαθεί δηλαδή να πιάσει αυτό που το ακουμπάει.

Το αντανακλαστικό του περπατήματος

Αν κρατήσετε το νεογέννητο μωράκι σας από τις μασχάλες του σε όρθια θέση και ακουμπήσετε τα ποδαράκια του πάνω σε μια σταθερή επιφάνεια, θα διαπιστώσετε ότι το μικρούλι σας προσπαθεί να κάνει κινήσεις περπατήματος, δηλαδή σηκώνει και κουνάει τα ποδαράκια του σαν να προσπαθεί να κάνει βηματάκια.

Το αντανακλαστικό του ξαφνιάσματος

Εάν την ώρα που σηκώνετε το μωράκι σας οι κινήσεις σας είναι λίγο αδέξιες, για παράδειγμα του αλλάξατε απότομα θέση ή το κεφαλάκι του έπεσε προς τα πίσω ή γενικά εάν το μικρούλι σας δέχτηκε ένα ξαφνικό ερέθισμα ή τρόμαξε από κάποιο δυνατό θόρυβο δίπλα του, τότε θα δείτε αμέσως να αντιδρά τεντώνοντας το λαιμό του, απλώνοντας τα χεράκια του, με τα δάχτυλά του τεντωμένα, καθώς και τα ποδαράκια του, σαν να προσπαθεί δηλαδή να πιαστεί από κάπου, και στη συνέχεια να μαζεύει τα χεράκια και τα ποδαράκια του προς την κοιλιά του, ενώ θα κλαίει έντονα.

(πλαίσιο)

Το μωρό τηρεί το χρονοδιάγραμμα

Οι γονείς με την καθοδήγηση του παιδίατρου μπορούν να παρακολουθούν εάν το μωράκι τους τηρεί περίπου το χρονοδιάγραμμα των βασικών σταδίων της φυσιολογικής εξέλιξης, πιθανά με κάποιες μικρές χρονικές αποκλίσεις.

Είναι σημαντικό, λοιπόν, να ελέγχουν και οι ίδιοι ενδεικτικά, για παράδειγμα, εάν το μωράκι τους:

• στους 3 μήνες περίπου μπορεί να στηρίζει το κεφαλάκι του
• στους 4,5 μήνες αρχίζει εκούσια, με τη βούλησή του, να πιάνει αντικείμενα
• στους 7 μήνες περίπου κάθεται μόνο του
• στους 8-9 μήνες στέκεται όρθιο
• μέχρι το 12ο μήνα χρησιμοποιεί εξίσου το αριστερό και το δεξί χεράκι του

Πηγή: https://kids.in.gr/kid-related/growth/article/?aid=5436881