Πανεπιστήμια: Όταν «κόβονται» οι οκτώ στους δέκα…

Τα μαθήματα - κόφτες στα ΑΕΙ, οι εξηγήσεις των καθηγητών και οι συστάσεις της Εθνικής Αρχής Ανώτατης Εκπαίδευσης

Σε εμβληματικό ΑΕΙ της Αθήνας τα ποσοστά αποτυχίας στις εξετάσεις ενός μαθήματος κινούνται σταθερά γύρω στο 80%. «Εάν περάσεις αυτό το μάθημα έχεις πάρει μισό πτυχίο!», λένε οι φοιτητές, που διαμαρτύρονται για τον καθηγητή «βασανιστή» –μάλιστα έτσι τον χαρακτήρισαν στην «Κ» συνάδελφοί του–, ο οποίος όχι μόνο διδάσκει ένα δύσκολο μάθημα, αλλά και είναι «λεπτολόγος» στη βαθμολόγηση. Ποιος φταίει; Ο αυστηρός καθηγητής, οι απροετοίμαστοι φοιτητές, οι μέθοδοι διδασκαλίας και εξέτασης; Η Εθνική Αρχή Ανώτατης Εκπαίδευσης (ΕΘΑΑΕ) μέσω των εκθέσεων πιστοποίησης των τμημάτων των ελληνικών ΑΕΙ, επισημαίνει το πρόβλημα των υψηλών ποσοστών αποτυχίας σε ορισμένα μαθήματα. Στο πλαίσιο αυτό επικρίνει τα ιδρύματα για την απουσία εκ μέρους τους πρόθεσης να το μελετήσουν και να το αντιμετωπίσουν. Υπάρχουν βέβαια θεσμικά εργαλεία, αλλά μοιάζουν σαν τα «κυτία παραπόνων» στις δημόσιες υπηρεσίες. Σκονίζονται σε μια γωνιά, καθώς οι φοιτητές δυσπιστούν εάν μια αναφορά πιάσει τόπο. Και δικαίως. Κανένα παράπονο δεν λαμβάνεται υπόψη.

Συνολικά 1.400 φοιτητές δήλωσαν πως θα συμμετάσχουν σε λίγες μέρες στις εξετάσεις ενός κρίσιμου μαθήματος του πρώτου έτους της Νομικής Σχολής Αθηνών και άλλοι 1.083 σε ένα του τέταρτου (τελευταίου) έτους. Επίσης, ουρές δημιουργούνται στα δύσκολα μαθήματα των Συνθέσεων Αστικού, Ποινικού και Δημοσίου Δικαίου, στα οποία η αποτυχία μπορεί να προσεγγίσει το 45%. Στην Πολυτεχνική Σχολή του Πανεπιστημίου Πατρών είναι γνωστό το «μυθικής δυσκολίας», όπως λέγεται, μάθημα Μηχανικής, που έχει ποσοστά αποτυχίας κοντά στο 75%-80%. Στο ΕΜΠ περίπου 600 φοιτητές –σε σύνολο 1.300 εγγεγραμμένων– δηλώνουν τα μαθήματα της Μηχανικής, τα οποία θεωρούνται πολύ δύσκολα. Τα Μαθηματικά επίσης δυσκολεύουν τους φοιτητές των οικονομικών σχολών, με την αποτυχία να προσεγγίζει το 70%. Σε ΑΕΙ της χώρας έχει βρεθεί φοιτητής που έχει δώσει το μάθημα 11 φορές μέχρι που να το περάσει! «Θα βρείτε μαθήματα με υψηλά ποσοστά αποτυχίας στις εξετάσεις τους. Ολοι θυμόμαστε από τα φοιτητικά χρόνια αυστηρούς καθηγητές, ιδίως σε σχολές μεγάλες, όπως θετικών επιστημών, πολυτεχνείων, οικονομικών σπουδών, νομικές, φιλολογίες. Αλλά προφανώς δεν μπορούμε να κατονομάσουμε τα μαθήματα, αφού οι καθηγητές λειτουργούν στο πλαίσιο της ακαδημαϊκής ελευθερίας», παρατήρησε στην «Κ» ο πρύτανης του ΑΠΘ Νίκος Παπαϊωάννου.

«Ενας σημαντικός αριθμός εκθέσεων πιστοποίησης για σχολές ελληνικών ΑΕΙ αναφέρει ότι ο ρυθμός αποφοίτησης είναι μεγαλύτερος από το προβλεπόμενο ν+2, δηλαδή τον ελάχιστο χρόνο σπουδών στη σχολή και επιπλέον δύο έτη ως περιθώριο για την αποφοίτηση. Τα εξεταστικά αμφιθέατρα γεμίζουν ακόμη και με τριπλάσιους φοιτητές απ’ ό,τι οι εγγεγραμμένοι στο συγκεκριμένο έτος διδασκαλίας και οδηγούνται ως “ποίμνια στη βαθμολογική σφαγή”, καθώς μόνο το 10% ή 20% των εξεταζομένων επιτυγχάνουν», ανέφερε στην «Κ» ο ομότιμος καθηγητής Γεώργιος-Ιωάννης Νυχάς, μέλος της ΕΘΑΑΕ και ομότιμος καθηγητής του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών.

Μιλώντας στην «Κ» ο νέος πρύτανης του Πανεπιστημίου Πειραιώς, Μιχάλης Σφακιανάκης, ανέφερε ότι στις εξεταστικές περιόδους του Φεβρουαρίου και του Ιουνίου θα καταγραφούν τα μαθήματα με τα υψηλά ποσοστά αποτυχίας, ώστε να μελετηθούν οι λόγοι και να ληφθούν μέτρα. «Σε όλα τα πανεπιστήμια υπάρχουν τέτοιες περιπτώσεις μαθημάτων. Είναι λάθος να κάνουμε πως δεν το βλέπουμε. Και η ευθύνη είναι και στον καθηγητή. Υπάρχουν πανεπιστημιακοί που βάζουν υψηλά στάνταρ εξέτασης, καθώς θεωρούν πως οι φοιτητές πρέπει να γνωρίζουν όσα οι ίδιοι. Θεωρούν τους φοιτητές ολοκληρωμένους επιστήμονες. Ομως, δεν είναι ο μόνος λόγος της μεγάλης αποτυχίας», παρατηρεί ο κ. Σφακιανάκης.

Ανεπαρκής εξήγηση

«Είναι συνηθισμένο να ρίχνεται το “φταίξιμο” για τα μεγάλα ποσοστά αποτυχίας στον ιδιόρρυθμο, “κόφτη” καθηγητή. Αυτή η εξήγηση είναι προφανώς ανεπαρκής όταν το ποσοστό αποτυχίας σε συγκεκριμένα μαθήματα, π.χ. Μαθηματική Ανάλυση, είναι μεγάλο διαχρονικά και ανεξάρτητα από το ποιος είναι ο διδάσκων. Από την πολυετή εμπειρία μου, ένας καθηγητής αναγορεύεται σε “δύσκολο” όταν προσπαθεί να διατηρήσει το μάθημα –διδασκαλία και εξετάσεις– σε αξιοπρεπές (κατά την κρίση του) επίπεδο. Αλλά και σε αυτές τις περιπτώσεις και επειδή κανένας δεν χαίρεται να έχει εκατόμβες φοιτητών στο μάθημά του, προσπαθεί να χρησιμοποιήσει ό,τι είναι πρόσφορο να κάνει “κανονικοποίηση” βαθμολογίας, ακόμη και να “νερώσει το κρασί του” σε κάποιον βαθμό», παρατηρεί ο πρύτανης του ΕΜΠ Ανδρέας Μπουντουβής. Αλλωστε, όπως προσθέτει ο ίδιος, «η αποτυχία σε υψηλά ποσοστά –π.χ. 60% επί των εξεταζομένων, πλην όσων παραδίδουν πρακτικά λευκή κόλλα– σε προπτυχιακά μαθήματα στο ΕΜΠ, αλλά και γενικότερα στα ελληνικά ΑΕΙ, παρατηρείται κυρίως σε μαθήματα των πρώτων εξαμήνων. Οι νέοι φοιτητές έχουν ανάγκη αποσυμπίεσης από την προηγούμενη περίοδο της προετοιμασίας για τις Πανελλαδικές Εξετάσεις εισαγωγής. Τη χαλάρωση διευκολύνει η έλλειψη περιορισμών, που είναι παγκόσμια πρωτοτυπία στην Ελλάδα: δεν υπάρχει περιορισμός οφειλομένων μαθημάτων για συμμετοχή σε εξετάσεις ή εγγραφής σε εξάμηνο σπουδών ούτε περιορισμός για το πόσες φορές μπορεί κανείς να εξεταστεί σε κάποιο μάθημα ούτε (μέχρι πρόσφατα) άνω χρονικό όριο σπουδών (τύπου ν+2 κ.λπ.) ούτε σύστημα προαπαιτούμενων μαθημάτων». Ετσι συσσωρεύονται μαθήματα. Μάλιστα, στο ΕΜΠ έχει βρεθεί φοιτητής που σε ένα εξάμηνο δήλωσε να εξεταστεί σε 63 μαθήματα.

Στη Νομική

Η φύση του μαθήματος, ο υψηλός βαθμός δυσκολίας των θεμάτων στις εξετάσεις ή η ιδιορρυθμία του διδάσκοντος δεν είναι οι μόνοι λόγοι μεγάλης αποτυχίας. «Δεν είναι όλοι οι φοιτητές του ιδίου επιπέδου, από πλευράς γνώσεων και μαθησιακής κουλτούρας. Και αυτό διότι στη Νομική Σχολή δεχόμαστε από μετεγγραφές σχεδόν τον ίδιο αριθμό φοιτητών συγκριτικά με τις θέσεις που ορίζει αρχικά το υπουργείο Παιδείας. Ενδεικτικά, το 2022 μέσω των Πανελλαδικών Εξετάσεων πήραμε 403 φοιτητές και ο αριθμός τους αυξήθηκε κατά 397 από τις υπόλοιπες κατηγορίες εισακτέων», τόνισε μιλώντας στην «Κ» ο Λίνος-Αλέξανδρος Σισιλιάνος, κοσμήτωρ της Νομικής Σχολής Αθηνών.

«Μην επικρίνουμε τους αυστηρούς καθηγητές. Δείτε μία άλλη πλευρά: Υπάρχουν καθηγητές μαθημάτων επιλογής που βάζουν μεγάλους βαθμούς, ώστε το μάθημα να είναι δημοφιλές και οι καθηγητές να δίνουν περισσότερα συγγράμματα», λέει στην «Κ» επίκουρος καθηγητής του Πανεπιστημίου Κρήτης, υποδηλώνοντας πως το θέμα έχει πολλές υπό μελέτη πτυχές.

Ο κανόνας του 5% και τα άλλα φίλτρα αξιολόγησης

«Σε ΑΕΙ του εξωτερικού, αποτυχία σε εξετάσεις μεγαλύτερη ενός ποσοστού, για παράδειγμα του 5%, προκαλεί πονοκέφαλο στο ίδρυμα και στους διδάσκοντες, που πρέπει να αιτιολογήσουν στα αρμόδια όργανα το τι έφταιξε. Για παράδειγμα, στις εξετάσεις μπήκαν θέματα που δεν είχαν διδαχθεί επαρκώς, υπάρχει έλλειψη μεταδοτικότητας και επικοινωνίας του διδάσκοντος κ.λπ. Αυτές οι πληροφορίες αντλούνται από τις κρίσεις των φοιτητών που αξιολογούν τους διδάσκοντες και εμμέσως χρησιμοποιούνται ως μοχλός για τη βελτίωση της ποιότητας της εκπαίδευσης. Παράλληλα, ο διδάσκων πρωτίστως αναζητεί τα αίτια στον τρόπο και το είδος της διδασκαλίας του, τις απαιτήσεις του μαθήματος, το επίπεδο της μαθησιακής ικανότητας του ακροατηρίου του και προσαρμόζει ανάλογα τη βαθμολογία. Για παράδειγμα, γίνεται κατανομή της βαθμολογίας με βάση τον μεγαλύτερο και τον μικρότερο βαθμό», παρατηρεί στην «Κ» ο Γεώργιος-Ιωάννης Νυχάς, μέλος της Εθνικής Αρχής Ανώτατης Εκπαίδευσης. Αντίθετα, στην Ελλάδα το θέμα των μαθημάτων με υψηλά ποσοστά αποτυχίας μοιάζει σαν να μην υπάρχει, τουλάχιστον δεν καταγράφεται στις εκθέσεις πιστοποίησης των σχολών των ΑΕΙ. Σε αυτό συμβάλλει το γεγονός ότι δεν υπάρχουν αναφορές φοιτητών που να διαμαρτύρονται για το υψηλό ποσοστό αποτυχίας ή επειδή οι ίδιοι έχουν κοπεί πολλές φορές στο ίδιο μάθημα.

«Στο εξωτερικό οι φοιτητές απαιτούν εξηγήσεις και πλήρη αιτιολόγηση της αποτυχίας τους, μέσω θεσμικών διαδικασιών που καταγράφονται και ερευνώνται. Οι αξιολογήσεις των φοιτητών λαμβάνονται σοβαρά υπόψη, σε αντίθεση με τα πανεπιστημιακά τμήματα στη χώρα μας, όπου οι κρίσεις – αξιολογήσεις των φοιτητών δεν λαμβάνονται σχεδόν καθόλου υπόψη», λέει ο κ. Νυχάς. Στην Ελλάδα βέβαια οι φοιτητικοί σύλλογοι και παρατάξεις είθισται να αναλαμβάνουν να παραπονεθούν –συχνά με… τσαμπουκά– στους διδάσκοντες για τη μεγάλη αποτυχία στις εξετάσεις του μαθήματός τους.

«Στην Ελλάδα ελάχιστα τμήματα διερευνούν οργανωμένα και συστηματικά την αποτυχία σε κάποιο μάθημα. Στα περισσότερα το θέμα δικαιολογείται από την ακαδημαϊκή ελευθερία του διδάσκοντος», τονίζει μιλώντας στην «Κ» για το θέμα ο πρόεδρος της ΕΘΑΑΕ Περικλής Μήτκας. «Ακόμη θυμάμαι ονόματα καθηγητών, τα μαθήματα των οποίων θεωρούνταν πολύ δύσκολα. Βέβαια, υπάρχουν δικλίδες αξιολόγησης, αλλά κανείς δεν μπορεί να υποχρεώσει κάποιον πανεπιστημιακό να κάνει κάτι», δήλωσε στην «Κ» η Συνήγορος του Φοιτητή στο ΑΠΘ, καθηγήτρια Νομικής Θεοφανώ Παπαζήση.

Ενδιάμεσες εξετάσεις

Ο κ. Μήτκας προσθέτει ότι «η αποτυχία των φοιτητών αυξάνεται όταν ο βαθμός κρίνεται μόνο από την εξέταση στο τέλος του εξαμήνου. Ουσιαστικά όλοι συμφωνούν πως αποδοτικότερος τρόπος για την αξιολόγηση ενός φοιτητή είναι να γίνονται ενδιάμεσες εξετάσεις κατά τη διάρκεια του εξαμήνου και να συντάσσει εργασίες. Αυτά βοηθούν τους φοιτητές που συνήθως –ιδίως μάλιστα όταν η παρακολούθηση του μαθήματος δεν είναι υποχρεωτική– μελετούν το μάθημα λίγες μέρες πριν εξετασθούν σε αυτό». Κάτι τέτοιο πάντως απαιτεί επιπλέον βοηθητικό, διδακτικό προσωπικό. Σε ακραίες περιπτώσεις, όπως εξηγεί ο πρύτανης του ΕΜΠ Ανδρέας Μπουντουβής, «μια σχολή μπορεί να αναθέσει σε κάποιον άλλον –ή και σε κάποιον άλλον– διδάσκοντα τη διδασκαλία ενός συγκεκριμένου μαθήματος για να διαπιστωθεί αν θα προκύψει κάποια διαφοροποίηση στα ποσοστά αποτυχίας. Για παράδειγμα, το δεύτερο μπορεί να γίνει στο πλαίσιο διδασκαλίας σε παράλληλα τμήματα με διαφορετικό διδάσκοντα το καθένα, κάτι που είναι έτσι κι αλλιώς χρήσιμο σε περιπτώσεις βασικών μαθημάτων με μεγάλα ακροατήρια. Αν και αυτό μπορεί να θεωρηθεί υποτιμητικό για έναν διδάσκοντα, εντούτοις οι πανεπιστημιακοί θα πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να διδάσκουν γκάμα μαθημάτων του προπτυχιακού προγράμματος σπουδών και όχι μόνο 1-2 συγκεκριμένα για όλη τους την ακαδημαϊκή ζωή, όταν μάλιστα ο αριθμός των μελών ΔΕΠ βαίνει σταθερά μειούμενος. Το “rotation” στη διδασκαλία είναι καθιερωμένη πρακτική στα καλά πανεπιστήμια του κόσμου».

Ο νόμος πάντως δίνει τη δυνατότητα σε κάποιον φοιτητή που έχει αποτύχει πάνω από 3 φορές σε ένα μάθημα να ζητήσει να εξεταστεί από επιτροπή άλλων καθηγητών, πλην του διδάσκοντος. «Εξ όσων γνωρίζω, σπανιότατα η επιτροπή διαφοροποιήθηκε αισθητά από τον προηγούμενο διδάσκοντα», παρατηρεί ο κ. Μπουντουβής. Αλλωστε, καθώς ο φοιτητής μπορεί να εξεταστεί στο μάθημα όσες φορές θέλει, γιατί να τολμήσει να «τα βάλει» με τον καθηγητή; Κάποια στιγμή, θα γυρίσει ο τροχός…

Εξεταστικά «τείχη» στις Σχολές

• 1.400 φοιτητές δήλωσαν συμμετοχή σε εξετάσεις μαθήματος του πρώτου έτους της Νομικής Σχολής Αθηνών.
• 600 φοιτητές –σε σύνολο 1.300 εγγεγραμμένων– δηλώνουν τα μαθήματα της Μηχανικής στο ΕΜΠ.
• 11 φορές έχει εξεταστεί φοιτητής σε μάθημα μέχρι να το περάσει σε μεγάλο περιφερειακό ΑΕΙ.
• 63 μαθήματα προς εξέταση σε ένα εξάμηνο έχει δηλώσει φοιτητής στο ΕΜΠ.
• 70% προσεγγίζει η αποτυχία στα Μαθηματικά των οικονομικών σχολών.

Πηγή: neolaia.gr

Δείτε περισσότερα εκπαιδευτικά νέα: https://eduadvisor.gr/index.php/arthra/ekpaideftika-nea