Διδάγματα αρχαίων: Δωρεάν εκπαίδευση για όλους στην Ελλάδα πριν 2500 χρόνια

Μεγάλο ποσοστό των νέων σήμερα στην Αμερική αντιμετωπίζει το δίλημμα, εάν αξίζει να επενδύσει σε πανεπιστημιακές σπουδές. Η αμερικανική οικογένεια ταλαιπωρείται από τα υπέρογκα έξοδα για την εκπαίδευση των παιδιών της και οι ίδιοι οι φοιτητές από τα δάνεια για να πληρώσουν τα δίδακτρα των σπουδών τους, τα οποία δυσκολεύονται να τα αποπληρώσουν αργότερα.

Το αποτέλεσμα είναι νέοι της Αμερικής να αποτρέπονται από το στόχο των σπουδών, πολλοί να τις εγκαταλείπουν ή να βαραίνουν τον υπόλοιπο εργασιακό βίο τους με δυσβάστακτα χρέη.

Μια ματιά πίσω προς την αρχαία Ελλάδα έχει πολλά να μας διδάξει. Συγκεκριμένα στην αρχαία Σπάρτη έχουμε το πρωιμότερο παράδειγμα στην Ιστορία, δωρεάν δημόσιας εκπαίδευσης για όλους τους ελεύθερους πολίτες, καθώς και εκπαίδευση εξίσου αγοριών και κοριτσιών. Και τα δύο αυτά στοιχεία είναι σημαντικά να τα υπογραμμίσουμε σήμερα, καθώς και το γεγονός πως η αρχαία ελληνική παιδεία επικεντρωνόταν στην καλλιέργεια αξιών και στάσεων ζωής και όχι γνώσεων και πληροφοριών.

Βεβαίως μπορεί να αναφέρει κανείς πολλά για τους λόγους της δημόσιας εκπαίδευσης στη Σπάρτη, αλλά και για τους στόχους της. Η κύρια κατεύθυνση ήταν σαφώς εκπαίδευσης στρατιωτών. Αξίζει όμως, χωρίς να εξιδανικεύουμε αυτές τις κοινωνίες ή την τότε αγωγή, να εξετάσουμε μερικούς χαρακτήρες της που έχουν αξία και σήμερα.

Ισοτιμία στην εκπαίδευση στην αρχαία Σπάρτη

Χαρακτηριστική η μαρτυρία του Πλάτωνα (Νόμοι Γ, 696, β): «Και, πραγματικά, στην πόλη σας, φίλοι Λακεδαιμόνιοι, πρέπει κανείς να αναγνωρίσει το εξής: Κανείς, πλούσιος ή φτωχός, απλός πολίτης ή βασιλιάς, δεν έχει ιδιαίτερες διακρίσεις ή ξεχωριστή εκπαίδευση εκτός από εκείνη που όρισε στην αρχή ο νομοθέτης σας με τη βοήθεια κάποιου θεού…».

Αναφέρεται βεβαίως στους ελεύθερους πολίτες της Σπάρτης, οι οποίοι λέγονταν και ήταν «Ομοιοι». Οταν ο βασιλιάς Λυκούργος σύμφωνα με την παράδοση κλήθηκε να συντάξει νέους νόμους για τη Σπάρτη, ξαναμοίρασε τη γη ισομερώς σε όλους τους ελεύθερους Σπαρτιάτες. Η πολυτέλεια απαγορευόταν. Σε κάποιους που θαύμαζαν τα πολυτελή ρούχα των βαρβάρων απαντούσαν: «Καλύτερα να ήταν οι ίδιοι μεγάλης αξίας παρά να έχουν πράγματα μεγάλης αξίας».

Μετά τα 30 χρόνια τους όλοι οι ελεύθεροι άντρες πολίτες μπορούσαν να ψηφίζουν και να ψηφίζονται. Αναπόφευκτα κατά την κληρονομική αναδιανομή των κλήρων, η αρχή της ισομοιρίας αλλοιώθηκε. Ορισμένοι πολίτες παρέμεναν τόσο φτωχοί που δεν μπορούσαν να πληρώσουν το μερίδιό τους στα κοινά συσσίτια, που ήταν προϋπόθεση για να ασκούν τα πολιτικά τους δικαιώματα, με αποτέλεσμα να τα χάνουν, όπως και το προνόμιο της Αγωγής. Παρόλα αυτά, σημασία για εμάς σήμερα έχει ότι έγινε προσπάθεια και εφαρμόστηκε σε μεγάλη έκταση ο στόχος της παροχής δωρεάν δημόσιας εκπαίδευσης για όλους, ανεξάρτητα από την κοινωνική προέλευση και την οικονομική κατάσταση, όπως υπογραμμίζει ο Πλάτωνας.

Αρχαία Σπάρτη, η πρώτη κοινωνία που εκπαίδευε και τις γυναίκες

Η αρχαία Σπάρτη ήταν η μόνη αρχαία πόλη, όπου εκπαιδεύονταν γυναίκες. Επρεπε να περάσουν δυόμιση χιλιάδες χρόνια, για να κατανοήσουν οι κοινωνίες μας την αξία της εκπαίδευσης των γυναικών και για να μην τις αποκλείουν από το εκπαιδευτικό σύστημα.

Στην αρχαία Σπάρτη όλα τα αγόρια και τα κορίτσια μετά την ηλικία των 7 ετών λάμβαναν δημόσια εκπαίδευση. Οι γυναίκες γυμνάζονταν συστηματικά μέχρι να παντρευτούν και ήταν πιο ελεύθερες από τις γυναίκες της Αθήνας. Οι Σπαρτιάτες έδειχναν μεγάλο σεβασμό σε αυτές. Επειδή οι άντρες συχνά φονεύονταν σε μάχες ή έλειπαν στο Στρατό, οι γυναίκες είχαν αναλάβει τη διαχείριση του σπιτιού και την αγωγή των παιδιών.

Τους λόγους για τους οποίους οι Σπαρτιάτες πίστευαν πως οι γυναίκες πρέπει να εκπαιδεύονται μας τους παραδίδει ο Πλούταρχος. Κατά την αντίληψη των Σπαρτιατών έπρεπε να είναι γυμνασμένες για να γεννούν γερά παιδιά και εκπαιδευμένες για να μεγαλώσουν τα παιδιά με τις αξίες της Σπάρτης: αντρεία, πειθαρχία, αγάπη στην πατρίδα και την ελευθερία μέχρι αυτοθυσία, αδιαφορία για τα πλούτη, περηφάνια, αλληλεγγύη, σεβασμό στο νόμο.

Είναι λογικό και αυτονόητο πως η ισότιμη εκπαίδευση των γυναικών συμβάλλει στην καλύτερη αγωγή των παιδιών και στη βελτίωση των κοινωνιών μας. Και πολλά περισσότερα επιχειρήματα από αυτά του Πλουτάρχου μπορούν να αναφερθούν. Κι όμως οι μεταγενέστερες κοινωνίες επέλεξαν για χιλιετίες να εθελοτυφλούν.

Αγωγή σημαίνει εκπαίδευση σε αξίες

Το τρίτο στοιχείο που αξίζει να υπογραμμιστεί για την εκπαίδευση στην αρχαία Ελλάδα ήταν πως η βάση της ήταν η αγωγή σε αξίες και στάσεις ζωής. Οι σωστοί πολίτες δεν γεννιούνταν, εκπαιδεύονταν.Η αρετή, κατά τον Αριστοτέλη, δεν είναι φυσική προδιάθεση.

Είναι αποτέλεσμα συγκεκριμένης και συνειδητής δραστηριότητας, που γίνεται τελικά σταθερή ιδιότητα της ψυχής μέσα από την επίμονη άσκηση και τη συνήθεια, τον εθισμό. Σήμερα μιλάμε στα παιδιά μας για την αρετή;

Σε ποιο βαθμό τη διδάσκουμε στα σχολεία; Πώς τα μαθαίνουμε να την εξασκούν; Ή την αγνοούμε, θεωρώντας πως έτσι τα ετοιμάζουμε για μια ανταγωνιστική και σκληρή κοινωνία; Θεωρώντας πως οι γνώσεις και οι πληροφορίες είναι πιο σημαντικές; Και εάν αυτή είναι η πρακτική, γιατί να απορούμε για την κατάντια των κοινωνιών μας.

Πηγή: ekirikas.com

Δείτε περισσότερα εκπαιδευτικά νέα: https://eduadvisor.gr/index.php/arthra/ekpaideftika-nea