Τι συμβαίνει όταν δεν κοιμόμαστε στον ύπνο μας;
Ο ύπνος είναι χωρίς αμφιβολία για τον καθένα μας καθημερινή και γνώριμη διαδικασία. Αποτελεί ίσως την πιο αποτελεσματική ενέργεια που βοηθά το σώμα και το μυαλό μας να αποφορτίζονται, να φρεσκάρονται για να αντιμετωπίσουν κάθε επόμενη μέρα. Πόσα όμως γνωρίζουμε αλήθεια για τον ύπνο και τις επιδράσεις του;
Η Επιστήμη πίσω από τον ύπνο
Σε τεχνική ανάλυση, ο ύπνος χωρίζεται σε δύο κύρια στάδια. Από τη μία πλευρά έχουμε τον ύπνο χωρίς γρήγορες κινήσεις των ματιών (non-REM) που χωρίζεται σε τέσσερεις υποκατηγορίες ανάλογα με το βάθος του ύπνου: από ξύπνιος, σε ελαφρώς κοιμισμένος, σε βαθύ ύπνο. Καθώς περνάμε τα στάδια αυτά, ο παλμός μας πέφτει, η θερμοκρασία του σώματός μας μειώνεται και ο εγκέφαλός μας αδρανοποιείται. Φτάνοντας ωστόσο στα τελευταία στάδια του βαθύ ύπνου, η ηλεκτρική δραστηριότητα του εγκεφάλου μας αυξάνεται και ο ίδιος γεμίζει με μεγάλα εγκεφαλικά κύματα. Η διαδικασία αυτή σηματοδοτεί την επαναφόρτιση του ανοσοποιητικού μας συστήματος και την ανανέωση του καρδιαγγειακού μας συστήματος. Το ενδιαφέρον στο συγκεκριμένο στάδιο ύπνου, είναι πως βοηθά τον ανθρώπινο νου να αποκρυσταλλώσει, να παγιώσει αναμνήσεις και να τις σταθεροποιήσει στο νευρικό σύστημα του εγκεφάλου.
Ανεβαίνοντας τη σκάλα του ύπνου, προχωράμε στο δεύτερο στάδιο, αυτό των γρήγορων κινήσεων των ματιών (REM). Εκεί συναντάμε και πλάθουμε τα πιο έντονα και παραισθησιογόνα όνειρα και εικόνες. Μιλάμε για τον ύπνο των ονείρων. Παρατηρούμε την κινητικότητα του εγκεφάλου να επανέρχεται σε υψηλά επίπεδα και τους μύες του σώματός μας να ατονούν. Ακόμα, κατά τη διάρκεια του ύπνου αυτού, ο οργανισμός μας δέχεται συναισθηματική ανύψωση και ένα κύμα αυξημένης δημιουργικότητας. Ο συνδυασμός αυτών των δύο λειτουργεί ως μηχανισμός αντιμετώπισης των προβλημάτων που μας απασχολούσαν προτού κοιμηθούμε. Φανταστείτε το σαν ο ύπνος να προσπαθεί να μας δώσει τις απαντήσεις που ψάχνουμε για καταστάσεις που μας δυσκολεύουν, βάζοντας την φαντασία μας να δουλέψει. Οι δύο αυτές κατηγορίες ύπνου ανταγωνίζονται για το ποια θα επικρατήσεις στον εγκέφαλό μας, με τον νικητή να αναδεικνύεται κάθε 90 λεπτά. Καταλαβαίνουμε λοιπόν πως ναι, η μάχη αυτή επαναλαμβάνεται κάθε 90 λεπτά καθ’ όλη τη διάρκεια του ύπνου μας. Η διαδικασία αυτή δημιουργεί ένα μοτίβο που ορίζει την τυπική διάρκεια του ύπνου στα ενενήντα αυτά λεπτά. Ο νικητής κάθε μάχης δεν είναι καθορισμένος και η αναλογία τους αλλάζει μέσα στη νύχτα. Αυτό μας δείχνει πόσο σημαντικό είναι να έχουμε ένα πρόγραμμα για τον ύπνο μας, που όσο πιο πιστά τηρούμε τόσο το καλύτερο. Ο παραγωγικός ύπνος του REM επικρατεί κυρίως στο δεύτερο μισό της ώρας που κοιμόμαστε, για αυτό όταν ξυπνάμε νωρίτερα από ότι συνήθως, χάνουμε μεγάλο αναλογικά ποσοστό ξεκούρασης. Ωστόσο, ο ύπνος δεν είναι για όλους μας τόσο απλός και ευχάριστος όσο ακούγεται.
Διαταραχές και Παράλυση ύπνου
Από την αϋπνία στην άπνοια, από τη ναρκοληψία στην υπνοβασία, οι διαταραχές γύρω από τον ύπνο σίγουρα είναι πολλές. Δύσκολα όμως κάποια ξεπερνάει την παράλυση ύπνου σε επίπεδο επιρροής στον άνθρωπο. Έρευνες αποκαλύπτουν πως σχεδόν ο μισός παγκόσμιος πληθυσμός την έχει βιώσει, τουλάχιστον μια φορά στη ζωή του˙ επομένως καταλαβαίνουμε ότι το φαινόμενο δεν είναι όσο σπάνιο όσο νομίζουμε. Η διαταραχή αυτή έχει ερμηνευτεί τόσο από τους επιστήμονες, όσο και από μύθους των παραδόσεων. Οι τελευταίοι έχουν δώσει πολλά διαφορετικά ονόματα στο πλάσμα αυτό που σε επισκέπτεται στον ύπνο σου, με τον ελληνικό μύθο να το λέει Μόρα. Οι επιστήμονες βέβαια το αναγνωρίζουν ως ένα ασυνήθιστο μπέρδεμα μεταξύ του REM και του σταδίου αφύπνισης του οργανισμού, που αποτελεί σύμπτωμα ναρκοληψίας.
Καθώς λοιπόν κατά τη διάρκεια του ύπνου REM οι μύες μας έχουν ατονήσει και εμείς ονειρευόμαστε, σε ένα επεισόδιο παράλυσης ύπνου ο εγκέφαλος και η συνείδησή μας ξυπνούν, ζωντανεύοντας τις σοκαριστικές αυτές εικόνες ως παραισθήσεις. Όσοι το έχουν βιώσει, περιγράφουν έντονα συναισθήματα πανικού, φόβου μαζί με την αίσθηση ότι πνίγεσαι και δεν μπορείς να αναπνεύσεις. Το φαινόμενο εύκολα εξηγείται βιολογικά˙ οι ουσίες που εκκρίνει ο οργανισμός μας σε αυτό το στάδιο ύπνου για να παραλύσουν οι μύες ώστε να μην κινούμαστε κυριολεκτικά στον ύπνο μας, αποτρέπουν επίσης και τον οικειοθελή έλεγχο της αναπνοής μας. Έτσι εξηγείται και το γιατί η αναπνοή μας όταν κοιμόμαστε είναι πιο ρηχή και συχνή. Είναι σαν ο οργανισμός μας να μπαίνει στον αυτόματο πιλότο για να μας αφήσει να ξεκουραστούμε, μόνο που στην προκειμένη περίπτωση δημιουργεί ένα τρομακτικό περιβάλλον. Προσπαθώντας λοιπόν να φωνάξεις μπροστά στο τρομακτικό γεγονός, προσπαθείς να πάρεις ανάσα αλλά δεν μπορείς, δεν είναι στον έλεγχο σου. Ο εγκέφαλός σου έτσι αντιλαμβάνεται ότι πνίγεσαι, ενώ αλήθεια ο οργανισμός σου δεν διατρέχει κανέναν κίνδυνο. Ο πανικός που προκαλεί ένα τέτοιο επεισόδιο είναι μεγάλος˙ βιώνεις τον φόβο της τρομακτικής εικόνας που αντικρίζεις επειδή ο εγκέφαλός σου είναι ξύπνιος, μη μπορώντας να ελέγξεις καμία άλλη λειτουργία στο σώμα σου. Νιώθεις την ανάγκη να κινηθείς, τα τρέξεις, τα αποτρέψεις το κακό, να φωνάξεις αλλά το σώμα σου δεν σε αφήνει, δεν λαμβάνει την εντολή. Μπορεί το επεισόδιο να διαρκεί δευτερόλεπτα ωστόσο το σοκ είναι τόσο μεγάλο που η σκηνή μοιάζει ατελείωτη.
Σπάνια κάποιος θα βιώσει υπνική παράλυση τακτικά, χωρίς βέβαια οι περιπτώσεις αυτές να είναι ασήμαντες. Η διαταραχή αυτή δεν είναι φυσικά έμφυτη στον άνθρωπο, αλλά εμφανίζεται κυρίως μετά από ψυχολογικά τραυματικές περιόδους. Περίοδος με πολύ αυξημένο στρες, ίσως ξαφνικές και μεγάλες αλλαγές στο περιβάλλον μας ή και γεγονότα που μας προκάλεσαν πολύ έντονα αρνητικά συναισθήματα, αποτελούν τα συνήθη αίτια εμφάνισης τέτοιων επεισοδίων. Δυστυχώς είναι φαινόμενο που δύσκολα ελέγχεται και αντιμετωπίζεται˙ χωρίς ωστόσο να είναι αδύνατο. Κατανοώντας καλύτερα την επιστήμη πίσω από το φαινόμενο και ρίχνοντας τα επίπεδα του άγχους, σίγουρα θα βοηθούσαν το παθόντα. Σύμφωνα με εξομολογήσεις δεν είναι θέμα συνήθειας, αλλά ζήτημα του να μάθεις να το χειρίζεσαι˙ να λες στον εαυτό σου “θα ξυπνήσω, θα περάσει” και να κυριαρχήσεις τον φόβο. Γιατί η αλήθεια είναι αυτή, όσο άσχημο και αν μοιάζει το προϊόν του μυαλού αυτό, είσαι ασφαλής και θα ξυπνήσεις.
Το κείμενο βασίστηκε στο παρακάτω video:
https://www.ted.com/talks/ami_angelowicz_the_terrors_of_sleep_paralysis#t-196943
Δείτε περισσότερα Δελτία Τύπου: https://eduadvisor.gr/arthra/deltia-typou-ekpaideftika
