Απόψεις - Ροή

Ένα φλέγον ζήτημα για τις οικογένειες που τους απασχολεί καθ'όλη τη διάρκεια του έτους, όσα έτη κι αν περάσουν, είναι αυτό της οριοθέτησης των παιδιών. Ως γονείς ή ως παππούδες αργότερα των παιδιών καλούνται καθημερινά να θέσουν όρια. Οριοθετώ δεν σημαίνει περιορίζω το παιδί. Οριοθετώ σημαίνει ορίζω ποια είναι τα όρια της δράσης των παιδιών, δίνοντας έναν πλήρη και κατανοητό ορισμό για το ποιά είναι η σωστή συμπεριφορά σύμφωνα με τα πρότυπα της κάθε οικογένειας.

Το θέμα οριοθέτησης έρχεται στο φως κατά τα πρώτα χρόνια του παιδιού, καθώς με την πρώτη ανάπτυξη των κινητικών δεξιοτήτων του, τείνει να πειραματίζεται και να εξερευνεί τον περιβάλλοντα χώρα, δοκιμάζοντας τον επιβλέποντα κηδεμόνα. Το παιδί αποζητά με άλλα λόγια με μια <σκανδαλώδη> συμπεριφορά να μάθει τι του επιτρέπεται να κάνει και τι όχι. Κάτι τέτοιο, το απαλλάσσει από περιττό άγχος και γνωρίζει πως πρέπει να λειτουργεί σε συγκεκριμένα πλαίσια, πχ στο σπίτι, έξω, στη σχολική τάξη κλπ.

Ακολούθως απαριθμώ με συμβουλευτικό χαρακτήρα κάποιους τρόπους οριοθέτησης του νηπίου, χωρίς να αναφερθώ εκτενέστερα σε θεωρητικά υπόβαθρα, μιας και η δράση είναι αυτή που προέχει και έχει μεγάλη σημασία στους ενδιαφερόμενους γονείς , παππούδες και λοιπούς κηδεμόνες.

-Οριοθετήστε με συνέπεια και σταθερότητα. Η ίδια μη θεμιτή συμπεριφορά του παιδιού, θα πρέπει να ακολουθείται πάντα από την ίδια στάση αποδοκιμασίας από μέρους σας. Το παιδί συγχέεται, όταν δεν επιπλήττεται κάθε φορά για την ίδια συμπεριφορά. Για παράδειγμα, αν το παιδί πατάει διαρκώς ένα κουμπί που δεν πρέπει, δεν είναι σωστό τη μία φορά να το επιτρέπετε και την άλλη φορά να το αποθαρρύνετε μαλώνοντας το. Ως αποτέλεσμα, το νήπιο μπερδεύεται και δεν ξέρει αν θα πρέπει να πατάει το κουμπί ή όχι. Διατηρείστε σταθερή συμπεριφορά.

-Επιπλέον, δεν αλλάζουμε απόφαση, όταν το παιδί προκειμένου να δοκιμάσει τα όρια μας, εντείνει την άτακτη συμπεριφορά του. Ζητάει κάτι, που δεν πρέπει να του το δώσουμε για κάποιο λόγο. Δεν του το δίνουμε. Εκείνο φωνάζει, χτυπιέται στο πάτωμα. Εμείς υποκύπτουμε, ενδίδουμε για να συνέλθει. Λάθος. Σε πρώτη φάση, εξασφαλίζουμε ότι το παιδί μας θα είναι ασφαλές κατά τη διάρκεια του τεταμένου ξεσπάσματος θυμού. Στη συνέχεια, εμμένουμε στην αρχική μας απόφαση, δείχνοντας του ότι έχουμε λάβει μία αμετάκλητη απόφαση και ότι διατηρούμε μια σταθερή στάση απέναντι σε αυτή του τη συμπεριφορά. Αν ενδίδαμε, τότε το παιδί με την πρώτη ευκαιρία, θα επαναλάμβανε το επεισόδιο θυμού, προκειμένου να ξαναεπιτύχει το στόχο του. Το παιδί τείνει να δοκιμάζει και να ανακαλεί ένα ρεπερτόριο συμπεριφορών κατάλληλο για κάθε περίσταση-στόχο. Αφήνετε λοιπόν, το παιδί σας να ξεσπάσει ον ασφαλές, και μόλις ηρεμήσει, το πλησιάζετε να το αγκαλιάσετε και να του δείξετε πως του συμπαραστέκεστε και πως το αγαπάτε.

-Ενισχύστε τα αισθήματα αγάπης, στοργής και αποδοχής από μέρους σας προς το παιδί σας. Το έργο σας, έτσι, επιβολής ορίων γίνεται ευκολότερο, καθώς το παιδί γνωρίζει πως το αγαπάτε. Όταν το «τιμωρείτε», τρέφοντας προς το παιδί σας έντονα συναισθήματα αγάπης και φροντίδας, εκείνο λαμβάνει έμμεσα το μήνυμα «σε αγαπώ, και γι’ αυτό το λόγο δεν μπορώ να σου επιτρέψω να κάνεις αυτό το πράγμα!».

-Χρησιμοποιείστε απλό λεξιλόγιο, προσαρμοσμένο στην αναπτυξιακή ηλικία του παιδιού και εξηγείστε με σαφήνεια τους λόγους για τους οποίους το μαλώνετε. Έτσι σε ένα πολύ μικρό παιδί ένα τελεσίδικο «όχι, η σόμπα καίει», για παράδειγμα, αρκεί. Διαγράψτε από τη ζωή σας τους όρους «Δεν σ’ αγαπώ», «Δεν είσαι καλό παιδί». Φυσικά και το αγαπάτε! Φυσικά και είναι καλό παιδί! Απλώς δεν εφαρμόζει την πρέπουσα συμπεριφορά και αυτό δεν αρκεί, ώστε να νιώσει μια παραπάνω ανασφάλεια ότι δεν το αγαπάτε και ότι δεν το αποδέχεστε. Αναζητάει όρια και οφείλετε ως γονείς να το βοηθήσετε να τα βρει!

-Συνοδέψτε την επίπληξη σας με τους κατάλληλους μη λεκτικούς τρόπους επικοινωνίας. Είναι αδύνατον ενώ μαλώνετε το γιο ή την κόρη σας, τα χείλη σας να μαλώνουν και τα μάτια σας να μην το υποστηρίζουν. Τα παιδιά είναι υπέροχοι αναγνώστες της ψυχής σας, η οποία αντανακλάται άψογα στα μάτια σας και γενικότερα το πρόσωπο σας. Έτσι για παράδειγμα, αν επιβάλλετε ένα όριο στο παιδί σας και την ίδια ώρα γελάτε, το παιδί σας δεν θα υπακούσει και θα πάρει διπλό μήνυμα, πως δεν το εννοείτε πραγματικά.

-Σημαντικό στην επιβολή ορίων δεν είναι μόνο η επίπληξη και ο περιορισμός. Ουσιώδες και αναπόσπαστο κομμάτι είναι η επιβράβευση της επιθυμητής συμπεριφοράς. Λέμε «Μπράβο», και το εννοούμε, όταν το παιδί αναπτύσσει αρμόζουσες συμπεριφορές. Δεν σπαταλούμε χρόνο και προσοχή μόνο για να το επιπλήξουμε, καθώς αυτό θα μπορούσε να μας επιφέρει τα αντίθετα από τα επιθυμητά αποτελέσματα. Θα μπορούσε, λοιπόν, ένα νήπιο να σκεφτεί: «Αφού η μαμά όταν κάνω ζημιά ή αταξία, με μαλώνει αλλά τουλάχιστον μου δίνει σημασία, θα κάνω συνεχώς ζημιές!» Επομένως, «οι γονείς πρέπει να μην ξεχνούν ποτέ να επαινούν και να ενισχύουν το παιδί, όταν δεν κάνει αταξίες, δηλαδή το παιδί να μην παίρνει σημασία από αυτούς μόνο όταν τους δοκιμάζει.» (Brazelton, 1992).

-Αν δεν διαθέτετε χρόνο σε ποσότητα για το παιδί σας για εργασιακούς λόγους, προσφέρετε του ποιότητα και ουσιαστικότητα στη μεταξύ σας αλληλεπίδραση.

- «Η χρήση σωματικής τιμωρίας έχει πολλά μειονεκτήματα. Το παιδί βιώνει το γονιό εκτός ελέγχου, να συμπεριφέρεται επιθετικά και βίαια και παίρνει μηνύματα και πρότυπα για τη δική του συμπεριφορά» (Brazelton, 1992). Ας μην ξεχνάμε ότι το παιδί μας ούτως ή άλλως μας έχει ως πρότυπο και μιμείται κάθε μας κίνηση και συμπεριφορά. Και να ‘στε σίγουροι, πως αν αυτό που βιώνει είναι σωματική επίπληξη σε κάθε μη πρέπουσα συμπεριφορά, θα υιοθετήσει αυτή τη στάση βίας σε άλλα πλαίσια, π.χ. στο σχολείο. Αν λοιπόν, χτυπήσει το τηλέφωνο και η δασκάλα σας αποκαλύψει πως ο Γιαννάκης χτύπησε το Θωμά, μη σοκαριστείτε, αν η βία ήταν η λύση σας στην κάθε του αταξία στο σπίτι.

-Τέλος, τα όρια αφορούν και τους δύο γονείς, εφόσον είναι εν ζωή ή διαζευγμένοι με μια σχετική συνεννόηση μεταξύ τους και μια κοινή πλεύση ως προς την οριοθέτηση του παιδιού.

Κλείνοντας, θα ήταν καλό να αναφερθεί πως όλες οι επιστημονικές μελέτες μιλούν για οριοθέτηση των παιδιών ως τα 3 πρώτα χρόνια της ζωής του, μιας και είναι τα θεμέλια και δομικά τους χρόνια. Όμως αναμφίβολα ποτέ δεν είναι αργά. Όσο πιο νωρίς, τόσο πιο καλά, αλλά όρια δεν σταματούν να μπαίνουν καθ' όλη τη διάρκεια της ζωής τους.

Να 'στε επίμονοι, υπομονετικοί και σταθεροί και η επιτυχία οριοθέτησης είναι δεδομένη.

Βιβλιογραφικές παραπομπές:
1. T.B. Brazelton (1992). Your child’s emotional and behavioral development. London: Benguin. (σσ 258-260) 
2. Δημητρίου-Χατζηνεοφύτου, Λ. (2001). Τα 6 πρώτα χρόνια της ζωής (634-640). Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα

Γκάμπου Ελένη-Πηνελόπη
Ψυχολόγος
Απόφοιτος Πανεπιστημίου Κρήτης

Δείτε περισσότερες Απόψεις: https://eduadvisor.gr/index.php/arthra/apopseis